Tom. V - Archive ouverte UNIGE

151 DE OLEMENTIA 152
percussa sint. Idque quia, ut ait Paulus Iuriscon- speciosa nomina praetexuntur: nee quisquam alienum
sultus 1. I. ff. de contrahend. empt. : Forma publica servitium [pag. 146] et dominationem concupivit, ut
qua signantur pecuniae, facit perpetuam aestimatio- non eadem ista vocabula usurparet. Curtius libro
nem. Seneca in Medea:
YII. : Titulus facinoris speciosus praeferebatur, vin-
Quam levia fuerint, quamque vulgaris notae,
dicta Darii. Quintilianus : Et dum ostentare dis-
Quae commodavi scelera.
cipulos circa speciosiora malunt, compendio morantur.
Seneca libro XIX. Epistol.: Unicuique nostrum pae- dementia est temperantia animi} Prima finitio,
dagogum dari deum, [pag. 145] non quidem ordina- quae non cohaeret: quia non desinit protinus Clerium,
sed nunc inferioris notae.
mens esse, qui non habet praesentem ulciscendi po-
Ut rwro, invitus] Himc locum aliter legi in vetestatem: quern sufficit ita animatum esse, ut ne
tustissimo codice adnotavit Erasmus, non tarnen sine accepturus sit quidem vindictae occasionem, etiam
mendo, ut ipse arbitrator, et ego quoque existimo. si se maxime offerat. Neque secunda multo melior:
Debet enim esse oratio defectiva, in qua subaudia- quum et par erga parem clementer se gerere possit,
tur verbum principale: hoc sensu, ut raro, invitus, et inferior erga superiorem: quum non de effectu,
cum magna cunctatione, cum magnis dilationibus sed de animi affectu quaeratur.
subscribas in poenas et supplicia. Sic enim net iu- Plura proponere~\ Non verbis, sed ut differentia
dicium, quod nunc est natura et impetus.
latius pateat, et ad nomen clementiae limitetur.
Formula excidat] Id est, lege ilia formali, quam
dialectici in definitione exigunt, ut ad omnia pertineàt
in quae cadere potest definitum, nee ad alia
CAPUT m.
transferri possit.
Et ne forte decipiat nos speeiosum clementiae no- Inclinatio animi ad lenitatem] Haec sola definimen
aliquando, et in eontrarium aliquando abducat, tio omnibus numeris constat.
videamus quid sit dementia, qualisque sit, et quos fines Huic imperiti contrariam severitatem putant] Nam
habeat. dementia est temperantia animi in potestate quum omnis virtus sit quaedam mediocritas inter
ulciscendi: vel lenitas superioris adver sus inferiorem, extrema, quorum alterum in defectum tendit, alte­
in constüuendis poenis. Plura proponere est tutius, ram in excessum, defectus quasi ex diametro oppo-
ne una defmitio parum rem comprehendat, et, ut ita nitur. virtuti ad quam refertur, excessus virtutem
dicam, formula excidat. Itaque dici potest et inclina- magis imitatur. Hie ergo quaeritur de extremo in
tio animi ad lenitatem in poena exigenda. Ula {ini­ defectum : quod putant quidam esse severitatem. Quos
tio eontradictiones inveniet, quamvis maxime ad verum falli opinione ostendit Seneca : quia severüas est vir­
accédât. Si dixerimus clementiam esse moderationem, tus, et pugnare inter se virtutes non possunt. Pos-
aliquid ex mérita ac débita poena remittentem: reclasunt enim esse diversae virtutes, non contrariae: ut
mabitur, nullum virtutem cuiquam minus debito fa- dementia et severitas variam quidem habent ratiocere.
Atqui hoc omnes intelligunt, clementiam esse, nem, sed tarnen simul stare, possunt: unde et eadem
quae se flectit citra id quod merito constitui potest. habent extrema, varus rationibus. Crudelitas enim
Huic contrariam imperiti putant severitatem: sed nulla clementiae est defectus, et excessus severitatis: mi-
virtus virtuti contraria est.
sericordia vero defectus severitatis, excessus cle­
Hoc capite nibil aliud agit, quam ut ponat certam mentiae.
definitionem clementiae: quod se facturum secundo
loco promiserat in divisione totius operis, ubi admonuimus
alio eum prosequi ordine, quam propone-
CAPUT IV.
ret. Id quam verum sit, nunc lectoribus aestimare
promptum merit. Quanquam hoc etiam magis usu Quid ergo opponitur clementiae? Crudelitas, quae
receptum est, non üt secundo loco res definiatur, nihil aliud est, quam atrocitas animi in exigendis poe­
sed ut omnis disputatio habeat a definitione exornis. Sed quidam non exigunt poenas, crudeles tarnen
dium. Cur aliter Senecae visum, fuerit, mihi non sunt: tanquam qui ignotos homines et obvias, non im,
constat.
compendium, sed, occidendi causa occidunt: nee interß-
Speeiosum clementiae nomen] Quod scilicet praecere contenti, saeviunt: ut Busiris itte, et Procrustes,
tenditur in vitiis virtutes imitantibus, ut in miseri- et Piratae, [pag. 147] qui captos verberant, et-in igcordia.
Speeiosum autem nomen eleganter dixit, pro nem vivos imponunt. Haec crudelitas quidem: sed quia
colorato et fallaci praetextu. Ovidius Metamorpho­ nee ultionem sequitur, (non enim laesa est: nee pecseon
VIL:
cato alicui i/rascitur, nullum enim antecessit crimen)
Speciosaque nomina culpae
extra definitionem nostrum cadit, quae finitio contime-
Imponis Medea tuae.
bat, in exigendis poenis intemperantiam animi. Pos-
Cornelius Tacitus libro XX.: Caeterum libertas, et sumus dicere non esse home crudelitatem, sed feritatem,
J