You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
127 DE OLE: IMENTIA 128<br />
multis custodibus opus erit, ubi. te semel ad meas<br />
capsas admisero ? xqui non solum ne quid enuncies,<br />
sed etiam ne quid auferas, custodiendus sis? Erant<br />
et custodes, qui iudicibus et quaestori apponebantur,<br />
quum sententiae tabollares in urnam coniiciebantur,<br />
quantum possum colligere ex loco Paediani.<br />
Singuli, inquit, iudices seutentiam de tabula pronunciabant<br />
in levioribus causis*, et ob id ipsum neqnc<br />
nota, noque custode opus fuit. Possumus et custodes<br />
appellare autore Budaeo, quos Graeci avryQacpsTc vocant,<br />
id est, antigrapharios, seu contrarotulatores..<br />
Quae omnia significata in idem recidunt.<br />
Maximum ita îuîberi] His etiam cognominibus<br />
adulabantur suis Caesaribus Romani, in exemplum<br />
sui Iovis, cui antiquitus indiderant haec cognomina.<br />
Oicero libro IL de Natura deorum, Iovem a maioriMis<br />
optimum maximum dictum tradit, quia inaius<br />
est et gratius prodesse omnibus, quam opes maximas<br />
habere. Idem in oratione pro Domo sua: Quocirca<br />
te, Capitoline, quem propter bénéficia populus<br />
romanus optimum, propter vim maximum nominavit.<br />
Plinius in Panegyrico: lam quid tarn civile,<br />
tarn senatorium quam illud additum a nobis optimi<br />
cognomen? iustisne de causis senatus populusque romanus<br />
optimi tibi cognomen adiecit? Paratum id<br />
quidem, et in medio positum, novum tarnen. Scias<br />
neminem ante meruisse, quod non erat exeogitandum,<br />
si quis meruisset. An satius fuit felicem vocare?<br />
quod non inoribus, sed fortunao datum est?<br />
Satius magnum, cui plus invidiae, quam pulchritudinis<br />
inest? Ille parens hominum deorumque, optimi<br />
prius, deinde maximi nomine colitur. Quo praeclarior<br />
laus tua, quem non minus constat optimum<br />
esse, quam maximum. Suetonius in Caligula: Compluribus<br />
cognominibus assumptis. Nam et pius, et<br />
castrorum filius, et pater exercituum, et optimus<br />
maximus Caesar vocabatur. Vide ut inter se dissideant<br />
Tranquillus et Plinius quorum alter primo<br />
Traiano attributum optimi cognomen affirmât, alter<br />
etiam Caligulae delatum tradit, qui multo ante Traianum<br />
imperavit.<br />
[pag. 120] CAPUT XX.<br />
Duabus de causispunireprinceps solet, si autsçvindicat,<br />
aut alium. Prius de ipsa parte disseram, quae<br />
ipsum contingit. Difficilius est enim moderari ubi dolori<br />
debetur ultio, quam ubi exemplo. Supervacuum est<br />
hoc loco admonere, ne facile credat, ut verum excutiat,<br />
ut innocentiae faveat, ut appareat non minus rem agi<br />
rei periclitantis, quam iudicis. Hoc autem ad iustitiam,<br />
non ad clementiam pertinet. Nunc ilium hortamur,<br />
ut manifeste laesus animum in potestate habeat,<br />
et poenam, si tuo poterit, donet: sin minus, temperet,<br />
longeque sit in suis, quam in alienis exorabiiior iniuriis._<br />
Nam quemadmodum non est magni animi qui<br />
de alieno liberalis est, sed ille qui, quod alteri donat,<br />
sibi detrahit: ita dementem vocabo non in alieno dolore<br />
facilem, sed eum qui quum suis stimulis exagitetur,<br />
non prosüit, qui intelligit magni animi esse, iniurias<br />
in summa potentia pati, nee quidquam esse, gloriosius<br />
principe impune laeso.<br />
Partitio haec multam addit perspicuitatem orationi,<br />
et maiorem adderet, si totius operis summam<br />
complecteretur. Potorant enim sub haec membra<br />
convenire quae toto opere disputata suut. Quanquam<br />
non improbanda est Senecae dispositio: qui primum<br />
de re in genere disseruit, nunc in formam partitionis,<br />
quae sparsim dicta sunt, digorit et colligit.<br />
Nunc compendio explicemus partitionem. Sic dilemmate<br />
colligit: his duabus causis princeps punit,,<br />
aut ut iniuriam suam ulcisoatur, aut alienam.<br />
Quantum ad primum membrum attjnet, hoc illi praestare<br />
potest vindicta: aut solatium illi affert acceptae<br />
iniuriae, aut in reliquum securitatem. Neutrum<br />
in principem cadere debet. Non igitur licite punit,<br />
ut se vindicet. Minor probatur his rationibus, quod<br />
principis fortuna maior est, quam ut tali solatio egeat,<br />
vis manifestior, quam ut inde opinionem sibi virium<br />
quaerat, et similibus. De altero membro: vindicantur<br />
aliorum offensae, aut ut qui intulit iniuriam poena<br />
emendetur, aut ut alii exemplo deterreantur, aut sublatis<br />
malis securiores boni vivant. Haec tria melius<br />
praestantur leviori poena, quam graviori, [pag. 121]<br />
igitur est summo iure decedendum. Deinde singula<br />
per partes exsequitur.<br />
Difficilius est moderari] Quia tunc princeps non<br />
se principem reputat, sed quasi res sit cum hoste<br />
capital!, quidquid potest excogitare dolor, machinatur.<br />
Supervacuum est Jioc loco] llaQàXqyiç, seu praeteritio,<br />
ubi quasi praetormittentes quaedam, nihilominus<br />
dicimus, ut hic se feticere fingit officia iustitiae,<br />
quod ad rem praesentem non faciant: sed tarnen interim<br />
iudicem admonet, ut eorum rationem habeat.<br />
Ne facile credat] Quod fere ita comparatum est,<br />
ut aures quae sunt delatoribus patulae, clausae sint<br />
veritati. Cur autem princeps accusatori credat, cuius<br />
non conscientia, quemadmodum ait Celsus, sed victoria<br />
est praemium? Praeclare ergo lulianus, qui<br />
Cephidio accusatori dicenti, Non poterit nocons quis<br />
esse usquam, si negare suffecerit, respondit: Et quis<br />
innocens esse poterit, si accusasse sufficiet? autor<br />
Ammianus Marcellinus lib. XVni. Et Mimus Publii:<br />
Difficilem oportet aurem habere ad crimina.<br />
. Ut verum excutiat] Nihil coniecturis aut suspicionibus<br />
tribuat, non fitigantium verbis fidem arroget,<br />
sed manifestis probationibus veritatem eliciat.<br />
Hanc sententiam eleganti carmine complexus est<br />
Phocylides poeta graecus: .<br />
Miptè âCxtjv âixâagç nniv àfifdiv fivS-of axoôffpç.<br />
Innocentiae faveat] Semper innocentem habeat,<br />
quern manifeste nocentem non deprehenderit, promp-
Change language