You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
35 DE CLEMENTIA m<br />
aniino inhaerere: dabit impunitatem, nec accipientibus<br />
nocituram, nec dantibus. Oaeterum quod hic<br />
Seneca reverti ad innocentiam, Terentius in Andria<br />
redire inviam dixit, Cicero ad meliorem frugem se<br />
recipere.<br />
Non tamen vuïgo ignoscere decef] Hactenus Seneca<br />
non semper esse suinino iure agendum disseruit :<br />
sed quoniam sapientes defîniunt virtutem [pag. 23]<br />
esse mediocritatem, quae est, ut Cicero loquitur, inter<br />
nimium et parum: prospiciendum est ne dementia<br />
in excessum prolapsa, vitio magis quam virtutiadscribatur.<br />
Est quidem ignoscendum, sed non omnibus.<br />
Quidam enim venia emendantur, alii depravantur.<br />
Hac ratione si iudex poenas temperet,<br />
seiet quibus finibus yirtutis medium limitetur.<br />
Vulgo, adverbium est, quod significat passim et sine<br />
discrimine, ut ostendit Cicero in oratione pro Muraena:<br />
Num locum ad spectandum dare, aut ad prandium<br />
invitare? Minime, sed vulgo passim. Quid est<br />
vulgo? universes. Yergilius Georg. III.:<br />
Nec funera vulgo<br />
Tam mulca informes ursi stragemque dedere.<br />
Terentius in Heautontimorumeno':•<br />
Quod ego tantum sceleris admisi miser?<br />
Vulgo id faciunt.<br />
Non igitur infimum plebis ordinem venia dignum<br />
negat, sed clementiam, ne sit dissoluta ac nimia,<br />
certa ratione terminât.<br />
Uli discrimen sublatum est, confusio sequitwr]<br />
Nunc rationem assignat, cur non sit vulgo ignoscendum:<br />
quia sunt plerique adeo perditi ac profligati,<br />
ut nisi poena coerceantur, statim abrupturi sint pudoris<br />
ac modestiaè repagula. Hic meminerit iudex,<br />
veterem ferendo iniuriam, novam se irritare. Proponat<br />
sibi quod ait Cicero in Miloniana, maximam illecebram<br />
peccandi esse impunitatis spem. Et actione<br />
V. in Yerrem: O consuetudo peccandi quantam<br />
babes iucunditatem in improbis quum poena abfuit,<br />
et licentia consequuta est. Ita serpit illud insitum<br />
in natura malum consuetudine peccandi libora,<br />
finem ut audaciae statuere non possit. Offic. H. :<br />
Nïsï multorum impunita scelera tulissemus, nunquam<br />
ad unuin tanta pervenisset licentia. Hae<br />
sunt iudicis partes, ad levicula.connivere, et quae<br />
ad exemplum trabi non possunt: alia vero acriter<br />
observare, quae exemplo etiam nocent. Bene ergo<br />
Cicero ad Brutum: Salutaris severitas vincit inanem<br />
speciem clementiae. «<br />
Itaque adhïbenda est moderatio] Iam ostendit neque<br />
iustam esse severitatem, quae praecise adeo et<br />
inexorabiliter poenas exigit, neque videri clementiam<br />
inter virtutes numerandam, quae passim ac<br />
promiscue se exbibet. Consectarium est, laudâbi-<br />
' lern esse moderationem quae âliquid ex utroque<br />
temperet. Hanc sententiam pulchre exsequitur Cicero<br />
ad Brutum. Ut Solonis, inquit, dictum usur-<br />
pem, qui et sapiens fuit unus ex septem, et legum<br />
scriptor solus e septem. Is rempublicam duabus<br />
rebus contineri dixit, praemio et poena. Est scilicet<br />
utriusque rei modus, sicut reliquarum, et quaedam<br />
in utroque génère mediocritas. Publius Mimographus:<br />
Bonus iudex est qui novit dispensare quod<br />
dandum est, et quatenus. ') Cicero Offic. I. : Et tarnen<br />
ita probanda est mansuetudo, ut adhibeatur<br />
reipublicae causa severitas, sine qua administrari<br />
civitas non potest. Hoc voluit Plinius in [pag. 24]<br />
Panegyrico bis verbis: quam mitis severitas, quam<br />
non dissoluta dementia. '<br />
Sanabüia ingénia, a deploratis! In hoc discrimine<br />
temperamentum est, quod in poenis .constituendis<br />
requiritur. Sic habet Piatonis lex lib. IX.<br />
de legg.: Quos vero insanabiles esse legislator cognoverit,<br />
ultimo supplicio hos afficiet, non ignorans<br />
satius fore iis qui insanabiles sunt, mori, quam<br />
vivere: ac si vita privantur, dupliciter prodesse<br />
caeteris. Nam et ipsorum exemplo caeteri deterrentur,<br />
et improbis hominibus civitas mundatur. Sic praefatur<br />
Tullus Hostilius apud Livium, quum animadvertit<br />
in Metium foedifragum ac proditorem: Meti<br />
Suffeti, si ipse discere posses fidem ac foedera servare,<br />
vivo tibi ea disiplina a me adhibita esset:<br />
' nunc quoniam tuum insanabile ingenium est, tu tuo<br />
supplicio doce humanum genus ea sancta credere,<br />
quae a te violata sunt. Sanabilia ingénia metaphorice,<br />
deploratis opposuit, translatione a medicis<br />
sumpta. Nam deploratum ea ratione dixit, qua Terentius<br />
conclamatum, pro desperato. Sic Livius<br />
lib. Y. : suam quisque spem, sua consilia communibus<br />
deploratis exsequentes. Lib. IX. : quum haec<br />
audirentur et diceréntur, et deploratum paene romanum<br />
nomen in consilio sociorum fidclium esset.<br />
Non adeo frequens est verbum deplorare in hac<br />
significatione; Livius tarnen utitur lib. HI.: id vero<br />
regnum haud dubie videri, deploratur in perpetuum<br />
libertas. Hinc ducta loquutio, quod mortuorum<br />
cadavera rogo imposita deplorantur, et per intervalla<br />
conclamantur. Huiusmodi hominem profligatissimum<br />
Graeci xaxéxvqv vocant, quasi vitiorum<br />
habitu depravatum: quo verbo usus est Cicero lib.<br />
I. ad Atticum. In id genus iominum id etiam conferri<br />
potest: swfiuroç fiiv ajiCwaxtav iâiicu texvy ipvxyç<br />
de voaqfia iarqog iccerai &âvaxoç. Corporis valetudmi<br />
ars medetur: animae morbo sola mors. Frangas enim,<br />
ut ait Fabius, citius quam corrigas.<br />
Nec vulgarem, nec àbscissam] Stili ubertate ioterdum<br />
luxuriat Seneca. Iam dixerat non omnibus<br />
nec vulgoi ignoscendum: nunc eandem sententiam<br />
aliis verbis repetit. Abscissam dixit pro abrupta et<br />
1) Banc sententiam inter caeteras quae hodie sub Publii<br />
nomine circumferuntw frustra quaesivimus.
Change language