Een brede verkenning van een leven lang leren - ecbo

Weliswaar is informeel leren ‘voornamelijk op ervaring gebaseerd en niet-institutio neel’, maar
er kan wel degelijk sprake zijn van een duidelijke leerintentie (Marsick en Watkins, 1990). De
lerende heeft een grote mate van controle op het leerproces, al zijn de resultaten van het
leerproces niet precies voorspelbaar. Als voorbeelden noemen Marsick en Watkins zelfgestuurd
leren (self-directed learning), netwerken, coaching, mentor schap, prestatieplanning
(performance planning) en trial-and-error leren.
‘GEUZENTERM’
Een belangrijk nadeel van het begrip informeel leren is dat het negatief geformuleerd is: de
nadruk ligt op het verschil met formeel leren: geformaliseerd en gestructureerd leren in een
cursus of klas, volgens een vastgelegd stramien. Het specifi eke karakter en verloop van
leerprocessen op de werkplek wordt niet helder. De term informeel veronachtzaamt de
mogelijkheid dat het leerproces gestuurd wordt door andere dan pedagogische leerproces- en
structuur kenmerken. Bijvoorbeeld door proces- en structuur kenmerken van de arbeid zelf, van
de werksituatie of van de beroeps cultuur (Billett, 2000a, 2000b).
Met name het gebruik van de term incidenteel leren is problematisch. Daarmee wordt veelal
gedoeld op het toevallige, niet-gestructureerde en niet-geplande karakter van leermomen ten,
terwijl ook de connotatie niet-effi ciënt en niet-effectief meespeelt. Maar ‘incidenten’ die leiden
tot storing zoeken en problemen oplossen zijn in de beroeps uitoefening vaak heel leerzaam.
Dat rechtvaardigt een meer positieve invulling van het begrip incidenteel leren. Het begrip kan
als ‘geuzenterm’ worden gehanteerd. Incidenten doorbreken de routine en kunnen zo
aanleiding geven tot leren. En in werkprocessen zijn incidenten onvermijdelijk.
In toenemende mate laten bedrijven werknemers zelf (kleine) storingen oplossen. In het kader
van effi ciëntie en voorkoming van productieverlies, kwaliteitsbeleid en continue verbetering.
Dit stelt hogere eisen aan hun kennis en vaardigheden, maar leidt tegelijk ook tot nieuwe
leermogelijkheden (Onstenk, 1997).
ERVARING ALS TWEESNIJDEND ZWAARD
Informeel leren kan worden gezien als leren door doen, door ervaring. Ervaring is echter een
tweesnijdend zwaard. Het kan leiden tot het opdoen van routines, die vervolgens leiden tot
angst voor het nieuwe (Hoeve, Jorna en Nieuwenhuis, 2006) en daarmee tot het stoppen van
105