Een brede verkenning van een leven lang leren - ecbo

176
functioneren zonder illegale immigranten. Zij doen bijvoorbeeld het werk bij schoonmaakbedrijven.
Nog een heel ander, onvrijwillig en ongewild kosmopolitisme manifesteert zich in
het verdwijnen van arbeidsplaatsen naar het buitenland. We willen niet zien dat bedrijven hun
diensten met een muisklik uit verre landen betrekken. De grenzen zijn weg, je kunt niet doen
alsof dat niet zo is.”
Heel expliciet noemt Beck de rol van cultuur. “Verschillende culturen brengen hun eigen
rechtsopvattingen mee. Polygamie, om maar wat te noemen. Dat vinden wij niet goed en
moeten wij ook niet goed vinden. Tegelijk moet je voorzichtig zijn. In Nederland kun je
tegenwoordig alle opvattingen en tegenstellingen ter wereld tegenkomen. Op grond daarvan
kun je zeggen: tolerantie moet grenzen stellen en zich de vijanden van de tolerantie van het lijf
houden. Punt. Maar ook dat is te eenvoudig. Je moet praktisch en geïndividualiseerd kijken. Niet
de ‘moslims’, maar bepaalde groepen jongeren zijn gevoelig voor rekrutering voor de jihad.”
De Franse socioloog Alain Touraine vraagt in zijn boek Kunnen wij samen leven? aandacht voor een
dialoog tussen culturen (Touraine, 1997). We moeten ons daarbij volgens Touraine wel realiseren
dat risico’s en bedreigingen weliswaar iedereen aangaan, maar dat sommige groepen
kwetsbaarder zijn dan andere, doordat ze moeilijker in staat zijn om aan rampen te ontsnappen
of die te voorkomen. Een illustratie vormden de overstromingen in New Orleans enkele jaren
geleden. De zwarte en arme bevolkings groepen bleken de voornaamste slachtoffers, omdat zij
de verdronken stad maar moeilijk konden ontvluchten.
BEWUSTWORDING
Auteurs als Beck en Touraine waarschuwen ervoor de oplossingen voor duurzame ontwikkeling
uitsluitend over te laten aan experts. Het gaat erom dat mensen zelf zich bewust worden van de
noodzaak van duurzame ontwikkeling en refl ectie plegen op hun handelen. Hoewel beide
denkers misschien wat pessimistisch zijn, keren zij zich tegen doemdenken en vinden zij dat
mensen binnen maatschappelijke grenzen voldoende keuzemogelijkheden hebben om hun
leven vorm te geven.
Mensen zijn niet totaal overgeleverd aan maatschappelijke krachten, noch kunnen zij in
volledige vrijheid handelen. Een standpunt dat we ook terugvinden bij de invloedrijke Engelse
socioloog Anthony Giddens (1994). Kennis, bewustzijn en refl ectie zijn nodig op het eigen
handelen in relatie tot dat van anderen, in een toekomstperspectief en in een mondiaal