Een brede verkenning van een leven lang leren - ecbo

duurzame ontwikkeling. Voor sommigen is dat nog niet genoeg. Ze zijn van mening dat cultuur
een verbindend element is tussen de drie pilaren (Opschoor, 2005).
De discussie over de rol van cultuur maakt overigens duidelijk dat er nog geen consensus is over
het concept duurzame ontwikkeling en dat verschillend wordt gedacht over de prioriteiten. Met
één enkele defi nitie laat duurzame ontwikkeling zich dan ook moeilijk vatten. De breedheid en
tegelijkertijd vaagheid van het concept heeft weliswaar nadelen, maar UNESCO heeft vooral een
raamwerk willen aanreiken voor refl ectie op duurzame ontwikkeling. De invulling die landen,
organisaties en individuen aan het begrip willen geven, is afhankelijk van diverse contexten en is
vaak een resultaat van onderhandelingen tussen verschillende actoren en belangen.
10.2 De risicosamenleving
Niet alleen UNESCO, maar ook wetenschappers wijzen op de noodzaak voor duurzame
ontwikkeling. “Wij beleven de maatschappij van het minder”, zegt bijvoorbeeld de Duitse
socioloog Ulrich Beck. “We zijn gewend aan het permanent beter, hoger, meer. En nu moeten
we eraan wennen dat dit niet langer het geval zal zijn.” (de Volkskrant, 20 november 2004). Met het
begrip ‘risicomaatschappij’ muntte Beck een begrip dat ook in het politieke en dagelijkse
spraakgebruik veelvuldig terugkeert. Door de globalisering zijn we in toenemende mate van
elkaar afhankelijk geworden. Breuklijnen in de samenleving lopen niet langer langs klassen- of
standentegenstellingen. Tegelijkertijd zijn de potentiële risico’s die we allemaal lopen,
variërend van milieurampen tot terrorisme, enorm toegenomen. Risico’s houden zich niet aan
nationale grenzen. Grensoverstijgende problemen vereisen dan ook grensoverstijgende
– volgens Beck ‘kosmopolitische’ – oplossingen.
DE NOODZAAK VAN REFLECTIE
Dit vereist refl ectie: om specifi eke contexten waarin mensen wonen en werken te verbinden met
globale, mondiale ontwikkelingen. Het gaat daarbij niet alleen om handelen in een perspectief
van nu (huidige generaties) en later (toekomstige generaties), maar dus ook om het hier (lokale
context) en elders in de wereld (mondiaal). Dit geldt voor ecologische kwesties, maar ook voor
maatschappij en economie. Beck: “We weten dat onze grote steden allang niet meer kunnen
175