Türkiye'de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri - STGM - Sivil Toplum ...

İnsan haklarının ihtiva ettiği hususlar ise, toplumsal gelişim ve iktidar yapısının dönüşümü
çerçevesinde şekillenir, büyür, genişler ve yeni tanımlar kazanır. Bu konuda
birinci, ikinci ve üçüncü kuşak haklar şeması da çizilir:
“Tarihin geriye doğru akıtılmaya çalışıldığı geçici dönemler dışında insan haklarının
alanı hep genişlemiş, sivil ve siyasal haklardan oluşan Birinci Kuşak Hakları,
20. yüzyılın ortalarına doğru gelişen ekonomik, sosyal ve kültürel hakları ifade
eden İkinci Kuşak Hakları izlemiş, küreselleşme ve bilgi çağı ise, çevre hakkı
gibi birey-devlet ilişkilerini aşan nitelikteki Üçüncü Kuşak Hakları beraberinde
getirmiştir. Tüm bu süreçler, yeni hak konularının ortaya çıkması yanında mevcut
hakların da yeniden tanımlandığı, yorumlandığı aşamalar olmuştur.” 2
İnsan hakları dinamik bir kavramdır ve zamanla dönüşerek genişler. İnsan hakları,
tüm insanlığın evrensel haklarına işaret eder. İnsan, diğer canlılardan farklı olarak,
bir aradalığı sağlama mekanizmalarına başvuran ve bunu hukuki çerçeveye oturtan,
bunu yaparken de tek tek bireylerin, zımni kararlarla veya zorla da olsa rızasını alan
tek varlıktır. Bu sürecin sürdürülebilirliğinin sağlanması için de çeşitli aygıtlar, yapılar,
örgütlenmeler organize eder. İşte bu organizasyonlar (devletler, cemaatler veya farklı
devletlerin birlikteliğiyle oluşturulan yapılar, örneğin Avrupa Birliği, dini grup ve/veya
otoriteler), savunmasız bireylerin temel haklarını korumakla yükümlüyken, bu hakları
ihlal eden yapılardır da. İnsan hakları savunuculuğu, bu yapılara karşı yürütülür.
İnsan hakları, tüm insanların doğuştan sahip olduğu haklardır. (…) İnsan haklarının temel
özelliği, kaynağını sözleşme ya da yasaya dayanmaksızın açığa vurmasıdır. İnsan hakları
hayatın içinde, ihtiyaçtan, ihtiyaç sahiplerinin istemlerinden kaynağını bulur. Tarihin tüm
dönemlerini kapsayacak şekilde, otorite karşısında ihtiyaç sahiplerinin taleplerini şekillendirmeleridir
söz konusu olan. Kendisini ve kendi geçim araçlarını bilinçli olarak üreten ve
güzellikler yaratan, bu olanağa canlı türleri içerisinde sahip olan insanın eylemidir, yaşama
durumlarıdır insan haklarının kaynağı. O nedenle, insan hakları evrimcidir. Sürekli gelişir.
(…) O nedenle de insan hakları listesine son nokta konulamaz. İnsanın ürettikleri ve yarattıklarıyla
bir bütün oluşu, onun değerini oluşturur. İnsan onuru dediğimiz şey, ürettiği ve
yarattığı ile bir bütün olan canlı türünün, tüm biçim ve çeşitleriyle ve her eylemde-işlemde,
bir muamele beklentisini ortaya koyar. İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’nin tüm insanların
onurda ve haklarda eşitliğini vurgulayan 1. maddesinin insan onurunun altını çizdiğini
belirtmeliyiz. Bildirinin anahtar kavramı insan onurudur. Tüm insanlar insan olma onuru
bakımından eşittirler.
(İnsan Hakları Derneği eski genel başkanı Hüsnü Öndül, http://www.ihd.org.tr, 1998)
2 Mustafa Taşkesen, İnsan Hakları (Ankara: Matus Basımevi Reklam Ve Yayımcılık Tic. Ltd. Şti.
2006), 7.
15