Türkiye'de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri - STGM - Sivil Toplum ...

374
Latin Amerika’dan son örnek, 13 Haziran 2010’da yürürlüğe giren Mexico City Kent
Hakkı Şartıdır (Wigle ve Zárate 2010). Bir zamanlar neo-iberalizmin imtiyazlı bölgeleri
olan Latin Amerika ülkeleri artık sadece direnişin değil aynı zamanda neo-liberal gidişata
alternatiflerin de öncülleri olma yolundadırlar. Mexico City Kent Hakkı Şartı, haklar
ve demokrasiyi kentin sınırları dahilinde yorumlar. Kentin sakinleri bu hakların öznesidir
ve devlet kurumları ile yöneticiler de haklara saygı gösterme, koruma ve yerine getirme
yükümlülüğü altındadırlar. Şart şu başlıkları sıralar: 1) İnsan hakları kenti, 2) Herkesin
kenti: İçerici, adil ve sosyal dayanışmacı, 3) Siyasal etkinliği olan sosyal sorumluluk sahibi
bir kent ,4) Toplumsal olarak üretken bir kent: Mekânın demokratik üretimi, 5) Çevresel
olarak sürdürülebilir kendine yeterli bir kent, 6) Açık, özgür, eleştirel ve zevkli bir kent.
Montreal Şartı
Montreal Haklar Ve Sorumluluklar Şartı, 2002 senesinde yapılan Montreal Zirvesi
sonucu ortaya çıkmıştır. Her kesimden 4 bin katılımcı, vatandaşları oldukları Montreal
kentindeki önceliklerini sıralamışlar, akabinde kurulan Demokrasi Komitesi de bu
öneriler ışığında Kanada kentlerinde bir ilk olan Montreal Şartı’nı önermiştir. Şart,
vatandaşlık hakları ve sorumluluklarını karşılıklı olarak düzenler; kent vatandaşlarına
hizmet sunar ancak bunun karşılığında vatandaşlar da kent yaşamında etkin olmalıdır.
Şart’a göre kent, sadece bir yer değil, aynı zamanda insan onuru, hoşgörü, barış,
içerme ve adalet değerlerini kapsayan ve bu değerleri tüm vatandaşlarına erişilebilir
kılan bir yaşama mekânıdır; yoksulluk ve ayrımcılıkla mücadele eder; toplumsal adalete
saygılıdır; vatandaşlarının katılımıyla şeffaf bir yerel yönetim gerçekleştirir. Kent
yaşamı ve belediye hizmetlerinin tüm olanaklarından bütün sakinleri faydalandıran ve
sivil toplumla yerel yönetim işbirliğinin de ciddi bir örneği olan Şart, yine de bir haklar
silsilesini sıralamaktan öteye gidememektedir. Bir yeniden dağıtım/paylaşım ve yeni
bir kent üzerinden şekillenen kent hakkı yönünden fazla bir anlamı olduğu söylenemez.
4. Türkiye’de Kent Hakkı
Kent hakkı, Türkiye’de, özellikle akademi dünyası ve medya tarafından kentli hakları
veya kentin olanaklarına erişim haklarına indirgenmiş olup genellikle yerel yönetimler
bağlamında değerlendirildiğinden özü kaybettirilmiş bir haktır. Son zamanlarda bazı
mahalle dernekleri ve taban örgütleri ile kimi toplumsal hareketlerce seslendirilse
de henüz Lefebvre’in devrimci anlayışının epey uzağındadır. Dünya gündemine çok
yakınlarda ve yeni baştan giren kavramın Türkiye’de gerçek anlamıyla tartışılmasına