Türkiye'de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri - STGM - Sivil Toplum ...

yer açabilirdik. Ama çevre için şu ana kadar bir faaliyetimiz olmadı. Mesela bir grup insan,
çoğu da Türk vatandaşı değil, Türkiye’ye Doğu ülkelerinden gelen göçmenlerle ilgili bir çalışma
yapmak istiyorlardı. Bunlara resmen kurulu bir dernek açtık. Yani biraz Helsinki’nin
felsefesi böyle. “Çalışacağız biz, beş kişi bir araya geldik, şu işi yapacağız, Van Gölü’nü
temizleyeceğiz,” diye gelenler olursa, onlar için de elimizden geleni yaparız. İlla derneğe
üye olmaları gerekmiyor. O bakımdan, üyeliği de böyle çok ciddi bir koşul olarak kabul
etmiyoruz. Var üyemiz. Öyle çok kalabalık üyeli örgüt olmak gibi bir niyetimiz yok ve üye
olmayan kıyamet kadar insanla beraber iş yaptık. Gayet esnek bir yapımız var.
Kamu otoritesiyle ilişkiler
12 Eylül yasaması, yurtdışı bağlantılı kuruluşların işini bir hayli zorlaştırmasına karşın,
Helsinki Yurttaşlar Derneği’nin kuruluşu, Bakanlar Kurulu kararıyla çıkan izin
neticesinde kabul edildi. Dolayısıyla HYD, Bakanlar Kurulu izniyle kurulan nadir derneklerden
biri. Gerçi her ne kadar bu durumun derneğe doğrudan bir faydası olmasa
da, Murat Belge bunun sembolik bir önemi olduğunu düşünüyor:
“Yabancı denince travma geçiren bir toplumda, yurtdışı bağlantılı bir derneği
kurmak da çok önemli. Yoksa her yerde yaptıklarımızı, böyle olmadan
da yapardık. Gerçi bazı faaliyetlerimizi, bu durumu önemsemeden de engellediler.
Örneğin Çanakkale’de yaz okulu yapıyorduk, gelip durdurdular,
Karabağ’dan Ermeniler var diye. Hâlbuki Azerbaycan’dan adamlar da gelmişti.
Onlar orada kardeş kardeş oturup konuşuyorlardı. Ama bizim bakanlık
bunu uygun bulmadı.”
Murat Belge, Türkiye’de devletin STÖ’lerden itaat beklediğini hatırlatıyor ve insan
hakları mücadelesinin devletle dostane ilişkiler çerçevesinde yürütülemediğini vurguluyor.
Belge, devletin sivil toplumla ilişkilerinde dostane, az dostane olabileceğini,
ama Türkiye’de hiç dostane olmadığını anımsatıyor ve şunları kaydediyor:
“Çünkü devlet öncelikle itaat bekleyen bir devlettir Türkiye’de. Dolayısıyla
sivil toplumun önemini görünce devlet, sivil toplum kuruluşlarıyla ilişkilerini
dostane yapmaya çalışmak yerine, örneğin emekli askerleri seferber
ederek, bir sürü adı sivil olan dernek, örgüt kurdurdular. Ama onlar,
devletin söylediklerini, ayrıca bir megafonla bağıran birtakım derneklerin
ötesinde değildir. Bunlara Gongo adı veriliyor ve dünyanın çeşitli yerlerinde,
devlet destekli STÖ’ler ortaya çıkıyor. Türkiye’de de bunlardan fazlasıyla
var. Bizim ‘devleti görmeyiz, tanımayız’ gibi bir tavrımız elbette
yok. Yapabildiğimiz, gidebildiğimiz kadar gideriz. Kuruluş için hükümete
49