Türkiye'de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri - STGM - Sivil Toplum ...

her insan’’ mülteci olarak tanımlanmıştır. Bu anlamda hissedilen önemli bir eksilik
doldurulmaya çalışılmıştır.
Yukarıdaki düzenlemelerin yanısıra, 1967 Tarihli BM Ülkesel Sığınma Bildirisi, 1984
Tarihli Cartagena Bildirisi, 1994 Tarihli Arap Sözleşmesi gibi diğer sözleşmeler de
alanı düzenlemeye yönelik ek çabalardır.
1912 Balkan Savaşları, 1914-1918 Birinci Dünya Savaşı ve Rus Devrimi ile başlayan
ve söz konusu bölgelerde köklü değişikliklere yol açan olaylar sırasında Kızılhaç Milletlerarası
Komitesi ile başlayıp Dr. F. Nansen’in çabalarıyla ve BMMYK ile devam
eden süreç, 1951 yılında komiserliğin üç yıllığına kurulması ile sonuçlanmıştır. Sorunların
bu sürede çözülemeyeceğinin anlaşılmasıyla görev süresi beş yıl daha uzatılan
komiserlik, 1988 yılına kadar süre uzatımları ile faaliyetine devam etmiş; ardından
daimi bir organ olarak çalışmaya başlamıştır.
2. İnsan Hareketleri Genelinde Türkiye Coğrafyasına Mülteciler
Bakımından Tarihsel Bakış
Türkiye Cumhuriyeti’ni Osmanlı İmparatorluğu’nun mirasçısı olarak kabul edip bu
coğrafya üzerindeki insan hareketleri temelinde genel anlamda mülteci olgusuna bakarsak,
tarihsel olarak oldukça geriye gitmemiz gerekmektedir. Zira Türkiye coğrafyasında,
üç-dört kuşak öncesini ya da son iki yüzyılı hesaba katarsak, bir tarafından
göçe, göçmenliğe bulaşmamış kişileri bulmak zordur. Göçmenlik ve mültecilik birbirinden
hukuki bakımdan ayrılması gereken kavramlar olsa da, toplumsal alanda
benzer özellikler taşımaktadır.
Bulunduğumuz coğrafyayı daha iyi anlamak için geri ye dönüp baktığımızda temel
insan hareketleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:
Osmanlı topraklarına yönelik ilk büyük göç hareketi, İspanya’yı 1492’de terk etmek
zorunda kalan 200 bin civarında Yahudi’nin yaklaşık yarısının Osmanlı coğrafyasına
kabul edilmesiyle ortaya çıkmıştır.
1774’de, Osmanlı-Rus Savaşı sonunda imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması’ndan sonra
19. yüzyılın başına kadar devam eden göçler neticesinde yaklaşık 500 bin kişi Kırım’dan
ve Güneydoğu Avrupa’dan, Anadolu ve Rumeli’deki Osmanlı topraklarına göç etmiştir.
351