Türkiye'de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri - STGM - Sivil Toplum ...

214
nüllü oryantasyonu ve süpervizyonu, kurumların gönüllü yönetiminde kullandıkları
yöntemler olarak öne çıkmaktadır. Oryantasyon çalışmaları, faaliyet alanlarıyla ilgili
eğitimler, gönüllüye yönelik olarak sosyal duyarlılık, sivil topluma yönelik olarak bilgilendirmeler
üzerinden bilgi ve beceri artırma amacıyla düzenlenmektedir. Benzer bir
şekilde, gönüllülere yönelik düzenli ve gündem yaratan toplantılar, kurumsal ilişkinin
sürdürülmesi çabasında öne çıkmaktadır.
Çocuk STÖ’lerinin Kuruluş Nedenleri
Çocuk sorunları alanında çalışan kurumlarda öz örgütlenmenin olmaması ve farklı
alanlarda çalışan STÖ’lerin çocuk sorunları alanında da faaliyet göstermesi, değişik
kuruluş nedenlerinden kaynaklanmaktadır. Bu alanla ilgili sınıflama yapmak için
Uluslararası Çocuk Merkezi ve STGM veri tabanında bulunan kuruluşlar incelendi.
Özellikle eğitim, kadın, gençlik, engelliler ve insan hakları alanında çalışan örgütlerin
farklı amaçlar için kuruldukları, ancak çocuklarla ilgili çalışmalar da yürüten kuruluşlar
olarak öne çıktığı görülmektedir. Kuruluş amaçlarına bakıldığında, STÖ’ler
sekiz ana kategoride sınıflandırılabilir:
1. Yetiştirme Yurtlarını Koruma Ve Himaye Dernekleri: Bunlar, kimsesiz ve bakıma
muhtaç çocuklara yönelik olarak yaygın bir alanda örgütlenmiş durumda. Bu örgütler,
köken olarak yetiştirme yurtlarına bağış toplama amacıyla kurulmuş, ancak 5072 Sayılı
Dernekler Ve Vakıfların Kamu Kurum Ve Kuruluşları İle İlişkilerine Dair Kanun’la
bağımsız yapılara dönüşmüşlerdir. 4 Koruma ve topluma kazandırma amaçlı dernekler,
tivasyonunu artırmak ve katkı sürecinin sürekliliğinin sağlanması amacıyla (yol, iletişim ve yemek
gibi) alan çalışmaları giderlerinin karşılanması ve kimi zaman sembolik ücretlerin ödenmesi yaygın
olarak kullanılmaktadır. Gönüllü potansiyelinin genç ve üniversite öğrencilerden oluştuğu göz önüne
alındığında kurumların ihtiyaç duydukları gönüllülerin uygulama süreçlerine katılmaları kısmi ödüllendirme
mekanizmalarıyla sağlanabilmektedir. Uzun dönemde çalışma kültürüne alışan gönüllüler,
profesyonel çalışanlar olarak kurumda istihdam edilebilmektedirler.
4 Ayni ve nakdi bağış kabul edebilmek ve sosyal hizmet kurumlarının ihtiyaçlarını karşılayabilmek
için bu alanda STÖ’ler kuruldu. Bunlar, sivil örgüt olma niteliğinden uzak ve sınırlı bir alanda,
sınırlı bir iş için kurulan örgütlerdi. Son yıllarda bu örgütlerin birçok soruna neden olması sonucunda
sivil örgüt-kamu ilişkisinin kesilmesiyle birlikte sivil örgütlerin kendi ayakları üzerinde ve kendi
bağımsız amaçları etrafında örgütlenmesi için bir zemin oluştu. Ama bu sorunsuz bir süreç olmadı,
hem kamu kurumları, hem de sivil örgütler bu durumdan rahatsız oldu. Bunlar karşılıklı birbirlerinin
imkânlarını kullanıyorlardı. Sivil örgütler sosyal hizmet birimlerinin bünyesinde çalışabiliyorlardı,
bağış alabiliyorlardı ve kurum imkânlarını kullanıyorlardı. 22 Ocak 2004 tarihinde yayınlanan
5074 Sayılı Dernek Ve Vakıfların Kamu Kurum Ve Kuruluşları İle İlişkilerine Dair Kanun ile dernek ve
vakıflar, kamu kurum ve kuruluşlarının ismini alamaz, bu kurum ve kuruluşların hizmet binaları ve
müştemilatı içinde faaliyet gösteremez ve bu kuruluşlara ait araç ve gereci kullanamaz hale geldi.
Kanun, kamu hizmetleri üzerinden bağış toplama ve katkı payı almayı yasakladığı gibi, kamu görevlilerinin
unvanlarını kullanarak dernek ve vakıflara üye olmalarını engellemiştir.