Türkiye'de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri - STGM - Sivil Toplum ...

324
Gündelik dilde sık sık kullanageldiğimiz “hayvan sever” ya da “hayvan korumacılar”la,
“hayvan hakları savunucuları”nı birbirinden ayırmak gerekiyor. İlk iki gruptakiler
ile “hayvan hakları savunucuları”nı kalın çizgilerle ayırt eden en önemli nokta, hayvan
hakları savunucularının ayrım gözetmeksizin tüm hayvan türlerinin hakları ve
özgürlüklerini savunmasıdır. Hayvan haklarını savunanlar, hayvanları “yiyecek” ya
da “giyim malzemesi”, “eğlence” ya da “deney aracı” olarak kullanmanın çok yanlış
olduğuna inanır.
Hayvan hakları konusunda, alışılmış kavrayışa, kuramsal bir çerçeveye oturtulmasında
hayli yol alınan karşı çıkış yaklaşımı üzerine kafa yoranlardan Tom Regan:
Bireyler eşit içsel değere sahipse, onlara gösterilecek muameleyi bir adalet meselesi olarak
belirleyen her ilke, onların eşit değerini göz önüne almalıdır. Şu ilke (saygı ilkesi) bu koşulu
yerine getirir: İçsel değere sahip bireylere, içsel değerlerine saygılı bir şekilde davranmalıyız.
Saygı ilkesi, eşitlikçi, mükemmelci olmayan bir biçimsel adalet yorumu ortaya koyar.
Bu ilke, içsel değere sahip bazı bireylere (örneğin sanatsal ya da bilimsel erdemlere sahip
olanlara) göstereceğimiz muamele için geçerli olmakla kalmaz, içsel değere sahip bütün
bireylere içsel değerlerine saygılı bir şekilde muamele etmemizi emreder, dolayısıyla bir
yaşamın öznesi olma kriterine uyan bütün bireylerin saygın muamele görmesini şart koşar.
Ahlaken ister etkin ister edilgin olsunlar, biz bu varlıklara eşit içsel değerlerine saygılı
şekilde muamele etmeliyiz.
Hayvanlara saygı göstermek, bir nezaket meselesi değildir, bir adalet meselesidir. Çocuklara,
zihinsel gelişimini tamamlamamış olanlara, demanslı yaşlılara ya da ahlaken edilgin
diğer varlıklara karşı görevlerimizin temelinde, ahlaken etkin varlıkların “duygusal ilgileri”
yatmaz; onların içsel değerine saygı duyulması yatar. Ahlaken etkin varlıkların ahlaken
ayrıcalıklı konumda oldukları anlayışı, mitten ibarettir.
Hayvan hakları kuramı için sunduğumuz argümanlar bunlar. Eğer bunlar sağlamsa, hayvanlar
da bizim gibi bazı temel haklara sahip demektir—özellikle de, içsel değer sahibi
varlıklar olarak adalet gereği hak ettikleri saygılı muameleyi görme hakkına.
(Regan 2005)
Bir hayvanın güzel ya da cana yakın olması, sevimliliği gibi ölçütler hayvan hakları
savunucularının mücadelesinde belirleyici değildir. Hayvanları sevmek zorunluluğu
yoktur. Ama haklarına saygı göstermek zorunludur. Hayvan hakları savunucuları,
bütün hayvanların çıkarlarının en iyi şekilde gözetilmesi gerektiğini düşünür ve bir