Türkiye'de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri - STGM - Sivil Toplum ...

176
bu araştırmaya göre, yüzde 5’i zihinsel, yüzde 65,7’si bedensel, yüzde 12’si işitme ve
yüzde 8,3’ü görme engelli olan 8 buçuk milyon kişi toplumsal yaşam içinde belirli hizmet
ve olanaklardan mahrum olduğu gibi, eğitim ve üretimin de dışında kalmaktadır.
Bu nedenle sakatlar temel insan hak ve özgürlüklerini yeterince kullanamamaktadır.
Toplam sayıları hakkında olduğu gibi, sakatlarla ilgili diğer konularda da çelişkili
rakamlar verilmektedir. Yine kesin olmayan verilerin en iyimserlerine göre, sakatların
sadece binde 4’ü eğitim görmekte, binde 7’si çalışmaktadır. Orta ya da yüksek eğitim
bir tarafa, sakatlık gruplarına göre yüzde 30 ila 60 arasında değişen oranlarda sakat,
okuma-yazma bilmemektedir.
Durumları “sosyal felaket” olarak nitelenen ve toplumun en dezavantajlı gruplarının
başında gelen sakatları ilgilendiren yaklaşık 700 dernek, iki konfederasyon, çok sayıda
vakıf ve spor kulübü bulunmaktadır. Çoğunluğunu sakatların ve/veya sakat yakınlarının
kurduğu bu dernek ve vakıflara 300 binden fazla insan üye olmuştur. Daha çok
büyük şehirlerde yoğunlaşmalarına karşın, Türkiye’nin hemen her yerinde çeşitli sakat
gruplarının dernekleri mevcuttur.
Türkiye’de sakatlık durumuna göre her sakat grubunun yaşadığı sorunlar arasında
ortak noktalar olduğu gibi, farklılıklar da bulunmaktadır. Sakatlığı ne olursa olsun
(ortopedik, görme, işitme ya da zihinsel engelli vb) sakat çocuklar, Türkiye’de halâ
kreşlere alınmadığı gibi, hem anayasal bir hak hem de zorunlu olmasına rağmen ilköğretim
haklarından da yoksun bırakılmaktadır. Çocuğun sakatlığı ortopedikse, okulların
fiziki koşulları yüzünden okula gidemez; okula gidebilenler ise diğer velilerin
istemediği gerekçesiyle ayrımcılık kurbanı olurlar (bkz. Ek 3). Eğer görmeyen ya da
duymayan bir çocuksa, bu kez de eğitimsiz eğitimciler yüzünden okula alınmazlar.
Eğitim hakkından mahrum kalmak işsizliği, işsizlikse yoksulluğu getirmektedir. Ancak
eğitim alabilen ve iş bulabilenler de sokakta, evde, tatilde, yani hayatın her alanında
ayrımcılıktan kurtulamamaktadır.
Filmlerde sakat olmak aşağılanma nedenidir. Gerçek hayatta da benzer bir durum söz
konusudur. Ortopedik sakatlığı olanlar ve görmeyenlerle, tabii sokağa çıkabiliyorlarsa,
alay edilir. Yine, “Ben sakata kız/oğlan vermem!”, sakatların çok sık duyduğu bir
cümledir. Görmeyenlerin bunlara ek olarak yaşadığı sıkıntılardan biri de ev bulmalarıdır.
“Ben körlere ev vermem!” cümlesini duymasalar da, ev sahiplerinin körlere ev
vermediği bilinmektedir. Duymayanların Türkiye’deki diğer sakat gruplarından farklı
olarak yaşadığı sorunların başında, eğitim alsın ya da almasın, parası olsun ya da
olmasın, evinde yangın çıksa haber verememek gelir. Çünkü Türkiye’de duymayanların