Türkiye'de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri - STGM - Sivil Toplum ...

20
İnsan hakları kavramı etrafında yürütülen tartışmaların özetini bile çıkarmak, bu makalenin
sınırlarını zorlayacağı için konuyu burada bağlamış olalım. Ancak Batı’nın insan
hakları değerlerini kendinden saymayan kimi Asyalı, Afrikalı İslamcı yönelimler, insan
hakları konusunda yerel ve kültürel özdeğerlerini öne çıkararak, Batı’yla bu konuda uzlaşmazlıklarını
meşrulaştırıyorlar. Nitekim BM’nin İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’ne
yanıt olarak bu eğilimler de İslami İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’ni ilan etmişlerdir. 8
2. Devlet Ve İnsan Hakları
İnsan hakları ihlallerinin öznelerinin başında devlet aygıtı geldiği için, insan haklarıyla
ilgili değerlendirmelerde devlet kavramının ele alınmaması, önemli bir kusur olur.
İnsan hakları, esas olarak yurttaşların devletten talep ettiği ve hak türlerinden biri
olduğuna göre, devlet kavramının tanımını da hatırlamakta fayda var. Yine Prof. Dr.
Baskın Oran’ın izahatına bakalım: “Maddi ve manevi olarak bireyi koruyan kuruma
devlet denir.” 9 O halde devlet, bireyin can ve mal varlığını korumakla yükümlü yapıdır.
Devletin insan haklarıyla ilgili dört ödevi vardır: Tanıma, dokunmama, koruma ve
temin/tedarik. 10
Devlet, insan değerini ve bu değerlerden kaynaklanan hakları tanımak zorundadır.
Yani devlet, her koşulda, insan haklarını tanımak durumundadır. Aksi halde o devletin
meşruiyeti kuşku uyandırır ve zaten insan haklarını tanımayan devlet, demokratik
olduğu iddiasını taşıyamaz. Devletin, insan haklarını koruyup kollayacağına dair yurttaşlara
güvence vermesi ve buna hukuki dayanak sağlaması gerekir.
Devletin bir diğer ödevi de insan haklarının kullanımına karışmamaktır. Şiddet ve
müdahale tekelini elinde bulunduran devletin, bu tekelin sağlayıcısı olan yurttaşların
yaşamlarını kendi istekleri ve elbette temel hak ve hürriyetleri çerçevesinde kullanabilmelerine
mani olmama ödevi vardır. Devlet, ancak ve ancak sivil barışın sağlanması
amacıyla, istisnai durumlarda bu alana müdahil olabilir. Elbette bu müdahalenin herhangi
bir muğlak gerekçeye dayanması kabul edilemez. 11 Aksi takdirde devlet, çoğun-
8 Özdek, Uluslararası Politika Ve İnsan Hakları, 241. İnsan hakları kavramıyla ilgili tartışmalara
ve temel eleştirilere vakıf olmak için Yasemin Özdek’in Uluslararası Politika Ve İnsan Hakları kitabı
önemli bir başvuru kaynağıdır. Ayrıca Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’nin İnsan Hakları Öğretisi’ne
(İstanbul: İşaret Yayınları, 1988) bakmakta fayda var.
9 Aktan, “Baskın Oran’la söyleşi: ‘Cehennemden Geçiyoruz’”.
10 Taşkesen, İnsan Hakları, 23.
11 Taşkesen, İnsan Hakları.