Türkiye'de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri - STGM - Sivil Toplum ...

Ne tür bir kent istediğimiz sorusu ne tür toplumsal bağlar, doğa ile ilişki, yaşam biçimleri,
teknolojiler ve arzulanan estetik değerler sorusundan ayrılamaz. Kent hakkı, kent kaynaklarına
ulaşma özgürlüğünden çok öte bir şeydir: Kenti değiştirerek kendimizi değiştirme
hakkıdır. Ayrıca bireyselden çok ortak bir haktır çünkü bu dönüşüm kaçınılmaz olarak
kentleşme süreçlerini yeniden sekilendirmek üzere ortaklaşa bir gücün kullanımına dayanır.
Kentlerimizi ve kendimizi yapma ve yeniden yapma özgürlüğünün en değerli ama aynı
zamanda en çok ihmal edilmiş insan haklarımızdan biri olduğunu ileri sürmek isterim.
(Harvey 2008: 182)
3. Kent Hakkının Hukuki Çerçevesini Çizme Gayretleri
Lefebvre’in görüşlerinden beslenen araştırmacılar, kent hakkını kapitalizm ve küreselleşmeye
muhalif bir duruş olarak nitelerler. Bu görüşe göre, kent hakkı kapitalizmin
temeli olan özel mülkiyeti ve mülkiyet ilişkilerini sorgulayarak serbest pazar kapitalizminin
yeniden gözden geçirilmesini ve “demokratik”, “adil” yepyeni bir toplum ve kentin
inşasını talep eder. Ancak, Lefebvre ve ardılları kent hakkını sadece felsefi ve siyasi
boyutlarıyla irdelemiş, hukuki altyapısıyla ilgilenmemişlerdir. Örneğin, Harvey ve Peter
Marcuse kent hakkını yaptırımı olan hukuki bir talep olarak değil adalet, etik, fazilet
ve iyiliğin temel ilkeleri üzerine inşa edilmiş bir ahlaki talep olarak tanımlarlar (Mayer
2009). Artan mağduriyetler ve ihlaller karşısında, dünyanın her yerinden halklar kent
hakkı bayrağı altında bir araya gelirken, hakkı kendi kullanım alanlarına almak isteyen
çeşitli toplumsal hareketler, uluslararası STÖ’ler, ulusüstü örgütler, yerel ve merkezi
yönetimler de hakkı tanımlama ve çerçevesini çizme gayretine girerler. Ancak, hakkın
özündeki radikal muhalif duruşun saptırılması ve içinin boşaltılmasının yolu da böylece
açılır. Hakkı, kentin sunduğu toplumsal, ekonomik, siyasal, kültürel ve teknik hizmetlere
yönelik bir erişim hakları silsilesi olarak tanımlayanlar, neo-liberal kentin mağduriyet,
ihlal ve adaletsizliklerinin aslında sistemin kendinden kaynaklandığını göz ardı ederek,
sistemi değiştirmek yerine belirli haksızlıklarının azaltılmasına/yok edilmesine yönelip
hakkı araçsallaştırarak sistemin özüne dokunmadan reform yapanlar, büyümeye ve pazara
odaklı bir kentsel mekân üretimini sürdürürken toplum temelli iyileştirme projeleriyle
çare bulduklarını sananlar, hakkı, kentsel sürdürülebilirlilik, dışlanmayla mücadele
ya da barınma hakkı/konut hakkına indirgeyenler yüzünden kent hakkı neredeyse her
hak, özgürlük ve demokratik değer ile yolu kesişen, herkese istediği her şeyi sunabilen
içi boş bir şemsiye slogana dönüşme tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bu nedenle, en popüler
olduğu bir dönemde en anlamsız hale gelme riski altındadır (de Souza 2010).
367