Türkiye'de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri - STGM - Sivil Toplum ...

operasyonların, insan hakları ihlallerinin, faili meçhul cinayetlerin aktörlerine karşı yapıldığını
ileri sürdü. Ne var ki operasyonlar ve soruşturmalar, özellikle 1990’larda Doğu ve
Güneydoğu’da yürütülen gayri hukuki faaliyetler üzerindeki sır perdesini aralamaktan uzak
kaldı. Üstüne üstlük, Ergenekon davasının, doğrudan insan hakları ihlalcilerini, faili meçhul
cinayetlerin aktörlerini kapsamadığını söyleyerek hükümeti ve Fethullah Gülen cemaatini
eleştiren gazeteciler Nedim Şener ve Ahmet Şık, “Ergenekon üyesi” oldukları iddiasıyla
gözaltına alınıp tutuklanınca, toplumda bu operasyona yönelik kuşkular artmaya başladı.
Gazeteci Ahmet Şık’ın, Gülen cemaati mensuplarının polis teşkilatı içindeki örgütlenmesini
de anlattığı kitabı taslak halindeyken yasaklandı ve kopyaları Ergenekon savcısının talimatıyla
silindi. Kitap taslağının kopyasını edinenlerin de Şık’la aynı suçu işleyecekleri ima
edildi. Buna karşın internet üzerinden örgütlenen bazı insan hakları savunucuları, Şık’ın
kitap taslağını elektronik ortamda dağıtmaya başladı. Velhasıl, askeri darbe teşebbüsüne
karşı gerçekleştirilen Ergenekon operasyonu giderek hükümet ve cemaatlere muhalif olan
çevrelere yönelen ucu-bucağı belirsiz bir davaya dönüştü. Bununla beraber yasadışı telefon
dinlemeler, yayınlanmamış kitapları yasaklamalar neredeyse olağan uygulama olarak gösterilmeye
çalışıldı, çalışılıyor. Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin 2011 verilerine göre 60’a
yakın gazeteci, Ergenekon, KCK veya yasadışı örgüt propagandası yaptıkları iddiasıyla
hapse atıldı. Ergenekon soruşturmasıyla ilgili belgeleri yayımladıkları için hükümete yakın
veya uzak pek çok gazeteci yüzyılları bulan hapis cezalarıyla yargılanıyor. Sınır Tanımayan
Gazeteciler örgütü (RSF), Türkiye’nin basın özgürlüğü konusunda giderek gerilediğini
açıklarken, Freedom House’un 2011 raporuna göre Türkiye basın özgürlüğü sıralamasında
112. sırada. 196 ülke arasında 112. sırada kendine yer bulan Türkiye, rapora göre “yarı
özgür” ülke sıfatı taşıyor. 3 Mayıs Basın Özgürlüğü Günü dolayısıyla 6 Mayıs 2011’de
Brüksel’de “Speak Up!” başlıklı bir konferans düzenleyen Avrupa Komisyonu ise Türkiye
ve Balkan ülkelerinden 400 gazeteci ve insan hakları savunucusunu bir araya getirdi. Konferansta
Türkiye’nin basın özgürlüğü konusunda AB kriterlerini yerine getirmediğini hem
komisyon mensupları hem de katılımcı gazeteciler ifade etti. Terörle Mücadele Kanunu’nun
bazı maddelerinin (6-7. maddeler) Kürt sorunu konusunda gazetecilik yapmayı neredeyse
imkânsız hale getirdiğinin vurgulandığı konferansta Türkiye hükümetinden gerekli reformları
yapması istendi.
Türkiye, 27 Mayıs 1960’ta ilk askeri darbeye tanık oldu. Darbe sonrasında Başbakan
Adnan Menderes’le birlikte Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu da idam edildi.
1960 darbesi sürecinde, 22 Şubat 1962 ve 21 Mayıs 1963’te dönemin Harp Okulu
komutanı Talât Aydemir iki başarısız darbe girişiminde bulundu ve idam edildi. Darbe
sürecinde siyasi partiler kapatıldı, pek çok muhalif hapse atıldı.
12 Mart 1971’de Türkiye ikinci bir askeri darbeye tanık oldu. Bu darbenin gerekçesi
“anarşi”ydi ve darbe sonrasında yine demokrasi ve özgürlükler askıya alındı. Bu süreçte
1961 anayasasının tanıdığı özgürlüklere son verildi; öğrenci hareketine yönelik
baskılar had safhaya ulaştı ve bu süreçte aralarında Deniz Gezmiş’in de bulunduğu
23