Türkiye'de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri - STGM - Sivil Toplum ...

siyasetçiler, kent yöneticileri ama hepsinin ötesinde, kentsel toplumsal hareketler,
toplumsal-mekânsal içerme ile çevresel sürdürülebilirliliğin ancak yeni bir hukukikentsel
düzen ve bir vatandaşlık hakları yasası ile sağlanabileceğinde ısrar ederek
kentsel gelişme ve arazi kullanımının yeniden düzenlenmesine yönelik ortak mücadele
yürüttüler. Bu örgütlü mücadeleler sonucunda, Kolombiya’da 1997 yılında kabul edilen
388 Sayılı Yasa ve Brezilya’da 2001 yılında kabul edilen Kent Yasası sayesinde
kent hakkı sadece bir siyasi düşünce olmaktan çıkarak hukuken tanınan bir hak oldu.
Brezilya, kent hakkını kolektif bir hak olarak üç ana ilkede toplar: Mülkiyetin ve kentin
toplumsal işlevi, kentleşmenin maliyetinin ve getirilerinin halka eşit dağılımı ve kentin
demokratik yönetimi. Geleneksel planlama mekanizmaları yeni yasanın getirdiği planlama
araçlarıyla takviye edilerek iktisaden daha elverişli, siyaseten daha adil ve çevresel
ve toplumsal sorunlara daha duyarlı bir yeni kentsel düzenin finansmanı ve yapılandırılmasının
yolu açılır. Enformel yerleşimler, mahalle sakinlerinin söz sahibi oldukları katılımcı
planlama anlayışıyla iyileştirilmeye açılmış, mülkiyet sorunları ise mirasla devredilebilen
“kullanım hakkı” devreye sokularak özel mülkiyete bir alternatif oluşturulacak
şekilde çözümlenmiştir. Kent planlama, yasama ve idari konularda karar alınırken, yerel
halkın katılımının sağlanmasına yönelik bir dizi tedbir de yasada yerini alır. Ancak yasanın
getirdiği düzenlemelerin hayata geçebilmeleri için yerel yönetimlerin reformlarına
ihtiyaç olduğu kadar, kentsel gelişmenin dışlayıcı yönünün tersine çevrilebilmesi yine
yerel yönetimlerin kararlılığına bağlıdır. Bu doğrultuda, Santo Andre, Sao Paulo, Belo
Horizonte, Recife gibi çeşitli kentlerde, yasalar, plan ve projeler, arazi, konut, vergi
ve sosyo-ekonomik politikalar mekânsal bütünleşme ve toplumsal içerme sağlayacak
şekilde yeniden düzenlendiler. 2003 senesinde Kentler Bakanlığı’nın kurulmasıyla Yasa
daha da güçlendi. Toplumsal konut, çevre ve sağlık, toplu taşıma ve arazi meseleleri
ilk kez federal hükümetin gündemine girdi. Ancak hakkın kullanımında önemli kazançlar
elde edilmesine rağmen, yeni kentsel hukuk düzeninin uygulanabilmesinin önündeki
engeller de devam etmektedir. Çıkarları sarsılan muhafazakârların muhalefeti, önemli
yerel seçimlerin kaybedilmesi, zorla tahliyelerin devamı, önemli reform programlarının
durdurulmaları ve Kent Yasası’ndaki haklardan geriye gidiş olan yeni yasa tasarıları
aşılmaları gerekli ciddi sorunlardır (Fernandes 2007).
3 Ekim 2008 tarihinde Ekvator, yeni Anayasası’na Kent Hakkı’nı ekleyerek, hakkı
anayasal düzeyde kabul eden ilk ülke oldu. Böylece onur içinde yaşanacak elverişli
bir konut hakkı, güvenli ve sağlıklı bir yaşam alanı hakkı, kent hakkı ve su ve sağlık
önlemleri gibi haklar Anayasa’da yerlerini alarak, ülkede bundan böyle uygulanacak
tüm politikalar ile yasalar üzerinde egemenliklerini de tesis etmiş oldular.
373