Türkiye'de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri - STGM - Sivil Toplum ...

ları örgütlerinin ve insan hakları mücadelesinin sürekli “ölümün eşiğinde” kalmasına
neden oluyor...
İnsan dünyaya geldiğinde devlet veya cemaatlere kendi iradesiyle bağlı değildir. Sosyalleşme
süreci, insanı aynı zamanda iktidara, cemaatlere, kimliklere, inançlara tabi
kılar. Fakat bu tabiiyet ister rızaya dayansın, ister zorla olsun, insanın insan olmaktan
kaynaklı haklarının ihlalini meşrulaştıramaz. Günümüzdeki insan hakları hareketlerinin
temel referansı da bu noktaya dayanır. Mazlum-Der eski genel başkanı Yılmaz
Ensaroğlu’nun dediği gibi, insan haklarını, insan haysiyetiyle ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak
surette sınırlayan, ekonomik, sosyal, hukuki, psikolojik, kültürel ve fiili
her türlü girişim, insan hakkı ihlalidir... 6
Aslında insan hakları ihlallerinin öznesi olan devlet veya çeşitli cemaatlerin insan
hakları hareketini çeşitli ulusalcı, milliyetçi söylemlerle lokalize etme çabası, dolaylı
olarak insan hakları ihlallerinin meşrulaştırılması çabasının sonucudur. Diğer yandan,
kültürel farklılıkların öne çıktığı bir süreçte, ulus-devletlerin ve ulus-devletin “betonu”
olan milliyetçilik söyleminin insan hakları mücadelesini baltalama çabası, insan
hakları savunucularının karşılarında buldukları en temel duvar gibi görünüyor. Her ne
kadar kültürel farklılık vurgusu, paradoksal olarak bazı grup, cemaat veya milletlerin
kendilerini diğer grup, cemaat veya milletlerden ayrıştırmasına ve zaman zaman yüceltmesine
de kapıyı aralıyor olsa da, insan hakları mücadelesinin özneleri de bu süreç
içinde ortaya çıkıyor. Sonuçta milliyetçilik, günümüzde kültürel bir boyut da taşıyor
ve bu kültürel boyut, insan hakları mücadelesinin yaşam bulduğu bir alan olmak durumunda
da kalıyor.
Batılı/Batılı olmayan kültürler kutuplaşmasında gelişen kültürel dışlayıcılık bunun somut
bir yansıması olduğu gibi, milliyetçiliğin zamanımızdaki “makro” karakterini de açığa
çıkarıyor. Kültürel milliyetçi tutumların kendini keskin biçimde duyurduğu alanlardan biri
ise “insan hakları”. İçinde bulunduğumuz dönemde yoğunlaşarak süren insan haklarının
evrenselliği üzerine tartışmalar, Güney’in kendi kültürel farklılığına vurgusuyla birlikte
gündeme geliyor. Böylelikle, Batı’nın Aydınlanma düşüncesi ile bütün dünyayı evrensel
bir tasarı içine sokmaya çalışırken takındığı etnomerkezci tutumunun yargılandığı ve
Aydınlanma projesinin tarihüstü akılsallığa sahip erdemlerinin eleştirildiği günümüzde,
Aydınlanma’nın doğurduğu “insan hakları” kavramı ve onun “evrenselliği” de bu sorgulamadan
payını alıyor… 7
6 Yılmaz Ensaroğlu, Tamamlanmamış Bir Değer/İnsan Hakları (İstanbul: Şehir Yayınları, 2001), 17.
7 Yasemin Özdek, Uluslararası Politika Ve İnsan Hakları (Ankara: Öteki Yayınları, 2000), 240-41.
19