Türkiye'de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri - STGM - Sivil Toplum ...

olanak sağlayacak düzgün bir araştırma, çalışma olmadığı gibi, birkaç makale dışında
konuyla ilgili geniş literatürden hemen hemen hiç tercüme de bulunmamaktadır. Dünya
üzerindeki kentsel toplumsal hareketlerle eklemlenme, deneyimlerinden beslenme
vb. olanaklardan da çok kısıtlı bir şekilde ve yeni faydalanılmaya başlandığı göz önüne
alınırsa, kent hakkının Türkiye’de gerçek anlamıyla gündeme gelebilmesi meşakkatli
olacağa benzer.
Neo-liberal büyümenin lokomotifi Küresel Kent’in yenileme/dönüşüm projeleri ve soylulaştırma
uygulamaları, en önce enformel yerleşim alanları ve alt gelir gruplarının yaşam
alanlarını hedef alıyor. Bu yüzden bu yerleşimler, dünyada olduğu gibi Türkiye’de de
barınma/konut hakkı ihlallerinin ilk gündeme getirildiği ve ilk itirazların seslendirildiği
yerler olagelmiştir. Holston (2009) kent hakkına Latin Amerika deneyimi üzerinden
örnek verirken, barrio sakinlerinin kentsel arazileri işgal etmeleriyle başlayan süreci
inceler. Kent topraklarını işgal ederek önce kendilerinin eyleyenler, daha sonra ürettikleri
bu mekânlar için altyapı hizmetleri, sağlık, eğitime erişim, iş olanakları vb gibi
kentli hakları talep etmeye başlarlar ve bu süreçte farkında olmadan vatandaşlık hakları
bilincine kavuşarak sistemi sorgularlar. Bu aşamada sistemdeki haksızlıklarla mücadele
başlayabilir. Aslan (2004) da Türkiye’nin gecekondulaşma serüveninde aynı olguya
dikkat çeker. Kentteki barınma hakkı mücadelesi, deneyimlerden süzülerek, zamanla
kent hakkı mücadelesine evrilebilir mi? Politik geçmişleri olan mahalleler veya politik
gruplardan etkilenen mahalleler açısından bu daha olanaklı görünmektedir (Deniz
2010). Keza, mülkiyet yapıları uyumlu mahalleler de kentsel dönüşüm karşısında çıkar
çatışmaları yaşamayacağından ve dayanışma içinde olacaklarından bu mahalleleri de bu
kategoriye koyabiliriz. Öte yandan, yaşam alanlarını savunmak üzere mahalle derneklerinde
örgütlenen sakinler, mücadelelerini sadece ve sadece kendi mahalleleri üzerinden
yürüttükçe, her ne kadar kent hakkı sloganı altında toplansalar da, mücadeleleri salt bir
barınma/konut hakkı mücadelesinin ötesine geçemez.
Burada, iki önemli mücadele örneği olarak Ankara Dikmen Vadisi ve İstanbul Maltepe
Gülsuyu Gülensu deneyimleri incelenmeyi hak ediyor. Dikmen Vadisi’ndeki mücadele,
zaman içinde, Ankara’daki diğer toplumsal hareketler ile yolunu ortaklaştırarak, sınıfsal
bir yörüngeye oturmayı başarmış özgün bir örnektir. Bugün mahalle açısından
yıkım tehdidi fazla söz konusu olmasa da, mahallelinin daha iyi bir yaşama dönük siyasi
mücadelesi devam etmekte, siyasi etkinlikler ve direnişlerde Dikmen Vadisi halkı
da yerini almaktadır. İstanbul’a giderek 1 Mayıs’ı Taksim Meydanı’nda kutlamaları,
eğitim ve sağlık hizmetlerinin özelleştirilmeleri, toplu taşıma ve şehir suyu zamları
gibi haksız uygulamalar karşısında toplumsal hareketlere destek vermeleri ve ayrıca
375