Türkiye'de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri - STGM - Sivil Toplum ...

354
Türkiye, 1951 Cenevre Sözleşmesi’ni coğrafi kısıtlama ile kabul etmiştir. Bu nedenle
sadece Avrupa Konseyi’ne üye olan ülkelerden gelen kişilere Türkiye Cumhuriyeti tarafından
mülteci statüsü verilebilir. Bu nedenle Avrupa dışında meydana gelen olaylar
nedeniyle, mülteci tanımındaki şartları haiz olduğunu iddia ederek, üçüncü ülkelere
iltica etmek üzere Türkiye’den uluslararası koruma talebinde bulunan yabancılar
Türkiye’nin ulusal mevzuatına göre sığınmacı olarak tanınır. Bu çerçevede değerlendirilen
kişi sayısı 2011 itibariyle 19 bin civarındadır.
Uygulamada Avrupa ülkelerinden Türkiye’ye gelen ve iltica başvurusunda bulunan yabancılara,
eğer 1951 Cenevre Sözleşmesi’nin 1. Maddesi’nde tanımlanan kriterlere
sahiplerse “mülteci statüsü” tanınır. Bu kimseler, Türkiye’de daimi olarak ikametlerine
izin verilerek koruma altına alınırlar.
Avrupa dışındaki ülkelerden gelen ve başka bir ülkeye iltica etmek üzere Türkiye’den
sığınma talep eden yabancıların başvuruları incelenirken bu yabancılara Türkiye’de
geçici olarak ikamet izni verilir. Bu yabancılar, 1951 Cenevre Sözleşmesi’nin 1.
Maddesi’nde tanımlanan kriterlere sahipse, bu kimselere “sığınmacı statüsü” verilir;
BMMYK Türkiye Temsilciliği ile temasa geçilir ve bu kimselerin üçüncü ülkelere yerleştirilmeleri
sağlanır.
Türkiye Cumhuriyeti açısından, mevcut sistemin yasal dayanakları aşağıdaki şekilde
özetlenebilir.
Uluslararası Yasal Dayanak
Ana/Özel Mevzuat: Mültecilerin Türkiye’ye kabulleri, hukuki statüleri, kabul eden ülkelere
gönderilmeleri veya taleplerinin reddedilmesi taraf olunan 1951 Cenevre Sözleşmesi
ve 1967 Mültecilerin Statüsüne İlişkin New York Protokolü ana metinlerine
göre belirlenir. Türkiye 1951 Cenevre Sözleşmesi’ni, TBMM’de 1961 tarihinde 359
Sayılı Kanun ile “coğrafi kısıtlama” kıstasıyla kabul etmiştir. 1967 Protokolü’nü de
aynı şartla imzalamıştır. Coğrafi kısıtlama ile Türkiye, sadece Avrupa’dan gelenleri
mülteci olarak kabul etmiş ve bunu bir deklarasyonla duyurmuştur.
İkincil Mevzuat: Türkiye 1951 Cenevre Sözleşmesi’nin yanısıra, İnsan Hakları Evrensel
Beyannamesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, İşkenceye Ve Diğer Zalimane,
İnsanlık Dışı Veya Onur Kırıcı Muamele Veya Cezaya Karşı Birleşmiş Milletler Sözleşmesi,
BM Siyasi Ve Medeni Haklar Sözleşmesi, Çocuk Hakları Sözleşmesi gibi bu
alanda uluslararası ikincil mevzuatlar sayılabilecek insan hakları enstrümanlarını da
kabul etmiş ve imzalamıştır.