Türkiye'de Hak Temelli Sivil Toplum Örgütleri - STGM - Sivil Toplum ...

350
olarak sığınmacılara yönelik hükümlerin yer almadığı, ilticanın temel bir hak olarak
tanınması konusunda devletleri hükümlülük altına sokmadığı gibi birçok eleştiri de
bulunmaktadır. Fakat 1951 Cenevre Sözleşmesi ile ilgili en önemli eksiklik, AİHS’de
öngörüldüğü gibi, hukuki bir makama kişisel başvuru hakkı tanınmaması olarak belirtilmektedir.
9. 1967 Tarihli Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin New York Protokolü: 1951
Cenevre Sözleşmesinin 1 Ocak 1951 tarihinden önce meydana gelen olaylardan etkilenenlere
mülteci statüsü tanıması ve ‘‘Avrupa’da meydana gelen olaylar’’ ibaresi ile
de amaç bakımından Avrupa merkezli bir kapsama sahip olması sonucunda sözleşme
zamanla yetersiz kalmış ve sözleşme çerçevesinde aynı koşullar altındaki insanlara
uluslararası koruma sağlanamamıştır. Eleştiriler neticesinde, BM Genel Kurulu, 16
Aralık 1966 tarihinde toplanmış ve 2198 (XXI) sayılı kararla 1967 Protokolü’nü
kabul ederek, 2 Ekim 1967 tarihinde yürürlüğe koymuştur.
Protokol ile ‘‘1 Ocak 1951 tarihinden önce Avrupa’da meydana gelen olaylar’’ ifadesi
protokol metninden çıkartılmış ve Avrupa dışındaki yerleri de kapsayacak biçimde
zaman sınırlamasına gidilmemesi amaçlanmıştır.
1967 Protokolü, devletlere, 1951 Cenevre Sözleşmesi’nde de olduğu gibi, Protokole
‘‘coğrafi çekince’’ koyma olanağı sunmuştur. Protokol her ne kadar zaman ve coğrafi
sınırlamayı ortadan kaldırmış olsa da devletlere çekinceyi devam ettirme konusunda
açık kapı sunmuştur.
10. 1969 Tarihli Afrika Birliği Örgütü Sözleşmesi: 1951 Cenevre Sözleşmesi ve
1967 Protokolü’nün, mülteci kavramını dar anlamda tanımlaması, Afrika Birliği
Örgütü Sözleşmesi’nin kabul edilmesinin temelini oluşturmaktadır. Sömürgecilik ve
kolonicilik, etnik çatışmalar, ırkçılık, ayrımcılık, kıtlık ve doğal afetler gibi durumlar
nedeniyle insan hareketleri yoğunlaşmıştır. Bu nedenlerden ötürü Afrika kıtasındaki
iltica hareketlerine çözüm getirmek amacıyla bağlayıcı nitelik taşıyan bölgesel bir
sözleşme imzalanmıştır. 10 Eylül 1969 tarihinde kabul edilen Afrika Birliği Örgütü
Sözleşmesi, 20 Haziran 1974 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Afrika ülkelerinin, ekonomik, sosyal ve siyasi nitelikleri göz önüne alınarak düzenlenen
sözleşme ile 1951 Cenevre Sözleşmesi’ndeki mülteci tanımına ek olarak, ‘‘dış
saldırı, işgal, yabancı egemenliği veya vatandaşı olduğu kendi ülkesinin bir bölümünde
ya da bütününde kamu düzenini ciddi bir biçimde tehdit eden olaylar yüzünden,
ülkesi dışında başka bir yere sığınmak için yaşadığı yerden ayrılmak zorunda kalan