Nummer 4/2006 (.pdf) - FOD Sociale Zekerheid

BELGISCH TIJDSCHRIFT VOOR SOCIALE ZEKERHEID - 4e TRIMESTER 2006
exacte details behoorlijk twijfelachtig zijn, zal de vergrijzing van de bevolking
waarschijnlijk belangrijke verschuivingen in de financiering inhouden, wat zou kunnen
leiden tot een toename van de financiële turbulentie en een systemisch risico”.
Bovendien is ook de inkrimping van het verbruik problematisch. Onder deze
omstandigheden is het begrijpelijk dat financiële instellingen die dit nieuwe product,
het Riester-pensioen aanbieden, hogere kosten aanrekenen teneinde de “rentevoet
nul” veilig te stellen.
Ondanks de campagne van de verzekeringsindustrie en de grote verwachtingen van
de politici was het nieuwe Riester-pensioen bijna een mislukking (17). Hans Fehr
(2003) haalde hiervoor een aantal mogelijke redenen aan: een niet-geïnformeerd
publiek, een zeer ingewikkelde subsidiëringswet, de parallelle ontwikkeling van de
tweede pijler en de nadelige criteria voor de certificering van dit product.
Verder hangt de berekening van de “pensioenniveaus” in sterke mate af van de noemer,
d.w.z. het netto-inkomen van de bijdragebetalers. Kleine verschillen hebben in
dit geval blijvende gevolgen. Doorslaggevend is derhalve de ontwikkeling van de
werkgelegenheid. En in het bijzonder de verschillende manieren voor vervroegde
uittreding: enerzijds betalen de werknemers minder bijdragen en anderzijds ontvangen
ze voor een langere tijd een pensioen. Bijna drie decennia lang “cultiveerden”
de Duitsers vervroegde uittreding: in de jaren zeventig door de invoering van het
“flexibele pensioen” (op 63 jaar voor mannen en op 60 jaar voor vrouwen; zonder
“verzekeringstechnische” beperking); in de jaren tachtig door de verlenging tot 32
maanden van de periode waarin werkloosheidsuitkeringen worden betaald; in de
jaren negentig door de zogenaamde progressieve pensionering (‘Altersteilzeit’).
Sinds 2001 is er een paradigmaverschuiving: de toenemende levensverwachting, het
dreigende tekort aan arbeidskrachten alsook de hoge kosten voor de socialeverzekeringsstelsels
verklaren deze ommekeer. Dit is onder meer duidelijk zichtbaar in de
gemiddelde pensioenleeftijd (in de OBL), die steeg van 59 jaar in 1981 tot 61 jaar in
2002. Verder staat het empirische beeld ook lijnrecht tegenover de eenvoudige
stelling dat ouderen de arbeidsmarkt kunnen verlaten om banen vrij te maken voor
jongeren. Terwijl tussen 1993 en 2003 het percentage werknemersbijdragen van
oudere werknemers (tussen 55 en 62 jaar oud) van 35,9% tot 39% steeg, daalde het
percentage werknemersbijdragen van jongere werknemers (tussen 15 en 24 jaar
oud) van 52,7% tot 42,4% voor Duitsland.
Alles wel beschouwd kunnen de macro-economische en sociale context bijdragen
tot de redding van de sociale staat of verzorgingsstaat in Duitsland en Europa. En
dan is de cirkel weer gesloten en staan we weer bij het begin: arbeidsmarktbeleid.
736
(17) Deze situatie schijnt naar het einde van 2005 toe echter te veranderen; zie het artikel “Die
Riester-Rente gewinnt an Fahrt” in Frankfurter Allgemeine van 14 jan. 2006, p. 19.