Nummer 4/2006 (.pdf) - FOD Sociale Zekerheid

BELGISCH TIJDSCHRIFT VOOR SOCIALE ZEKERHEID - 4e TRIMESTER 2006
De convergentie naar de eenheidsmunt zou het niveau van sociale uitgaven wezenlijk
hebben kunnen beïnvloeden. In figuur 9 en 10 vergelijken we het niveau van
sociale bescherming in de Eurozone en in de 3 landen die op dat ogenblik nog niet
bij de euro aansloten, namelijk Denemarken, het Verenigd Koninkrijk en Zweden.
Gewogen met het relatieve belang van de economie van het land, zien we in figuur
10 dat er zelfs geen verschil is in het niveau van sociale bescherming en dat er ook
qua evolutie geen verschil is. Alle EU-lidstaten hebben blijkbaar hun ontvangsten in
de periode na 1992 verder laten stijgen, om tegen 1999 een budgettaire consolidatie
te bereiken, terwijl de daling van de totale uitgaven vooral bleek in de drie lidstaten
die niet tot de euro toetraden (Denemarken, Zweden en VK). De socialezekerheidsuitgaven
bleven in de eurozone zelfs stijgen, terwijl ze in de andere 3 lidstaten
begonnen te dalen (van den Noord, 2005, p. 618). Deze landen kwamen rond 2000
tot een begrotingsevenwicht, wat in de eurozone als geheel nooit het geval was. De
opvallendste situatie deed zich in Zweden voor, waar de uitgaven voor sociale
bescherming daalden van ongeveer 37% in 1992 tot 31% in 2000. Na de invoering
van de eenheidsmunt kenden alle landen echter een daling van de inkomsten aan de
ene kant en een stijging van de uitgaven aan de andere kant, waardoor het Stabiliteits-
en groeipact op de helling kwam te staan. Dit zou er kunnen op wijzen dat
een verdere samendrukking van de overheidsuitgaven niet houdbaar is. Dan blijven
we uiteraard zitten met de vraag of dit wel houdbaar is met belastingverlagingen of
een plafonnering van de belastingen. Van den Noord (2005) stelt dat een plafonnering
van de belastingen, in een context van vergrijzing van de bevolking een punt
van zorg moet zijn. De bijkomende kosten die de vergrijzing in Europa met zich
meebrengt, worden berekend op zo’n 4% van het bbp, waar het verwachte belastingtekort
zo’n 2,5% bedraagt (van den Noord, p. 622). Volgens van den Noord kan
deze belastingskloof worden gedicht door minder rechten toe te kennen, door te
snoeien in de uitgaven die geen verband houden met de vergrijzing, door te zorgen
voor een grotere kostenefficiëntie en door overheidsprogramma’s in privéprogramma’s
om te zetten. Vervroegde uittreding uitstellen zal de kloof zeker ook al dichten,
terwijl belastingverhogingen tot vroegere niveaus ook niet mogen worden uitgesloten,
temeer daar sommigen van oordeel zijn dat de verwachte demografische
noden soms worden onderschat. Overheidsprogramma’s (bijvoorbeeld de eerstepijlerpensioenen)
omzetten in privéprogramma’s (zoals de tweede en derde pijler)
zal zelfs geen kostenverhogingen voorkomen, omdat ze ook verzekeringsbijdragen
en fiscale uitgaven inhouden. Maar misschien overschatten ze de kosten wel, want
tegen 2050 (tijdsperspectief van een aantal van deze projecties) kunnen de deelname
aan de arbeidsmarkt en de pensioenleeftijd grondig veranderd zijn, geheel volgens
de langere levensverwachting. Goudswaard (2006, p. 12) noemt belastingverlagingen
en fiscale dumping als misschien wel de grootste bedreigingen voor de
Europese verzorgingsstaat, terwijl blijven streven naar volledige werkgelegenheid
en een groter nationaal bewustzijn van de bedreiging (in het nationale parlement,
bij de sociale partners en in de academische wereld) de erosie van het niveau van
sociale bescherming kan voorkomen.
510