Męskość jako kategoria kulturowa. Praktyki męskości - Wiedza i ...

Andrzej Radomski – Kultura 2.0 a praktyki męskości114INa temat kryzysu męskości napisano już wiele. Zauważmy, że stanowi on problemgłównie dla społeczeństw zachodnich. W społecznościach niezachodnich patriarchalizm,jako dominująca praktyka, wciąż mocno się trzyma.Jeśli zgodzimy się z poglądem, że patriarchat towarzyszył ludzkości od początku jejdziejów, a matriarchat jest jedynie wymysłem niektórych badaczy – to współczesne praktykipatriarchalne trzeba uznać za wynik okresu modernizacji zachodnich społeczeństw.Okres ten rozpoczął się w czasach nowożytnych i był związany z rozwojem kapitalizmu.Kapitalistyczne stosunki produkcji oraz oparte na nich stosunki społeczne „wypchnęły”mężczyzn z domu do manufaktur, fabryk, urzędów i instytucji. Wówczas też dokonał sięostry podział na sferę publiczną i prywatną (domową głównie). O ile pierwsza zostałaopanowana przez mężczyzn, tę drugą pozostawiono kobietom. Przy czym nawet w przestrzeniprywatnej, domowej to mężczyzna miał najwięcej do powiedzenia – sprawowałwładzę nad kobietami i był surowym ojcem dla swych dzieci.Praktyki publiczne umożliwiły mężczyznom sprawowanie władzy nad wszystkimiczłonkami społeczeństwa. Zapewniały dominację: polityczną, prawną, ekonomiczną, militarną,a także w nauce, sztuce czy religii. Za swą publiczną służbę otrzymywali lepsze wynagrodzeniei innego typu gratyfikacje (prawne, symboliczne czy obyczajowe), którepodkreślały ich trud, poświęcenie, narażanie zdrowia, a nawet życia. Mężczyzna (ponieważzagospodarowywał przestrzeń publiczną) stał się miernikiem wszelkich zasad, wartości,reguł działania czy pozytywnych wzorców osobowych. Doszło do tego, że to, co męskie,zaczęto traktować jako uniwersalne, zaś to, co kobiece jako inne, czyli często gorsze. Męskośćzatem wydawała się być czymś trwałym, niezmiennym, uniwersalnym.Wiek XX, a zwłaszcza jego druga połowa, stał się okresem szybko postępującejerozji wyżej wspomnianych męskich praktyk. Zjawisko to można uznać za wypadkowąróżnych tendencji. Wbrew pozorom nie ruch feministyczny (jak można by sądzić) przyczyniłsię do niego w stopniu decydującym. Wskażmy kilka przyczyn równie istotnych,a może nawet ważniejszych: 1) dwie wielkie wojny światowe, które znacznie przetrzebiłypopulację męską i zrodziły potrzebę zastąpienia walczących na froncie mężczyznprzez kobiety w różnych publicznych praktykach, 2) przeobrażenia strukturalnew samym kapitalizmie, w którym zmalała rola przemysłu ciężkiego (to tu brylowalimężczyźni) i w ogóle pracy fizycznej na rzecz pracy umysłowej i sfery usługowej,3) rozwój nowoczesnych technologii elektroniczno-informatycznych, które umożliwiająm.in. pracę w domu (którą z powodzeniem mogą wykonywać też kobiety), 4) zwycięstwoidei liberalnych w wielkich bojach ideologicznych, których świadkiem był wiekXX (akcentowały wolność, równość i sprawiedliwość), 5) pojawienie się nowoczesnejantykoncepcji, umożliwiającej skuteczne sterowanie płodnością, a co za tym idzie uwolnieniesię kobiety od „ciągłego” bycia w ciąży. Tak więc ponowoczesny świat, w którymobecnie żyjemy, nie jest już tylko światem męskim. Wiele wskazuje na to, żeweszliśmy w erę postpatriarchalizmu. Oczywiście spowodowała ona kryzys męskościi ich tradycyjnych praktyk.Obecnie, pisze Elizabeth Badinter, kwestionowana jest istota mężczyzny – czyli samamęskość. Dzisiejsi Angloamerykanie mówią o męskości już tylko w liczbie mnogiej – jako