Męskość jako kategoria kulturowa. Praktyki męskości - Wiedza i ...

Magdalena Dąbrowska – Męskość w okresie transformacji: zmiana ekonomiczno-społeczna...34otrzymać „białej róży kwiat”? Warto ponownie przytoczyć rozważania Sławomiry Walczewskiejdotyczące funkcjonującego w polskiej kulturze kontraktu „damy-rycerze” 26 .Kontrakt ten opiera się na binarności płci. Wprawdzie nie mamy tu do czynieniaz jawną dyskryminacją kobiet, raczej z wszystkimi elementami rycerskości, szacunkui zabiegania, jednak taki model męskości nie jest wolny od ograniczeń. Zasadza się onna zestawieniu z bierną kobiecością, która przyjmuje awanse rycerza. Kontrakt „damyi rycerza” znosi być może jawną dyskryminację, lecz zastępuje ją dyskryminacją bardziejsubtelną. Wciąż oparty jest na przekonaniu o odmienności kulturowych ról kobieti mężczyzn oraz na przeświadczeniu, że pewne cechy i zachowania są odpowiednietylko dla kobiet, inne – tylko dla mężczyzn. Zamiast „równości” mamy więc „nieusuwalneróżnice”, z których prawdopodobnie wypływają „określone konsekwencje”– tyle że w nieco ładniejszym opakowaniu.ObywatelCechami historycznie wiążącymi nacjonalizm z męskością są: patriotyczna męskośći egzaltacja macierzyństwa, tworzenie odrębnych miejsc dla kobiet i mężczyzn przez politykęnarodową, a także dominacja męskich interesów w ruchach nacjonalistycznych.Zdaniem Joane Nagel, „męskość i nacjonalizm wzajemnie się dopełniają, nowoczesnaforma Zachodniej męskości pojawiła się w tym samym miejscu i czasie co nowoczesnynacjonalizm” 27 . Na wyobrażeniach męskości ufundowane były różnego rodzaju ruchynacjonalistyczne. Nie tylko ruchy konserwatywne, lecz także ruchy robotnicze i bolszewicyopierali się na pewnym stereotypowym wzorcu mężczyzny „silnego jak wół”. Tradycyjnypodział ról płciowych wyznacza odrębne przestrzenie dla kobiet i mężczyzn,przydzielając tym pierwszym rolę reprodukcyjną, symboliczną i wspierającą, zaś sferępubliczną pozostawiając kurateli mężczyzn. Ideologia nacjonalistyczna staje się uzasadnieniemdla działania w imię narodu, a w konsekwencji uzasadnieniem dla tradycyjnegopodziału ról płciowych (przy założeniu, że przyczyni się on do odrodzenia tegoż narodu).W kontekście postkolonialnym ruchy nacjonalistyczne „często różnicują tożsamość grupyna materialną i duchową, przypisując kobietom ciężar zachowywania tradycji(...) a przez to strzeżenia duchowej esencji grupy. Mężczyźni są dzięki temu wyzwoleniby być nienaznaczonymi i racjonalnymi podmiotami ” 28 .Nira Yuval-Davis pokazuje, że kobiety, przez szczególne zachowanie i ubiór, zobowiązanesą do zachowania tożsamości narodowej. Ich ciała symbolizują Innych/ Inne, które niepodlegają kulturowej homogenizacji oraz świadczą o odmienności narodowej kulturyi tożsamości. Według dyskursu narodowego kobiety odpowiedzialne są za kulturowefunkcjonowanie wspólnoty, za przekazywanie kolejnym pokoleniom języka, moralności,zwyczajów i wierzeń. O podobnej roli kobiety w kulturze polskiej wspomina się przy26Sławomira Walczewska, 1999, Damy, rycerze i feministki: Kobiecy dyskurs emancypacyjnyw Polsce, Kraków: Wydawnictwo eFKa.27Joane Nagel, 1998, Masculinity and nationalism: gender and sexuality in the making of nations,“Ethnic and Racial Studies”, 21 (2), s. 249.28Susan Gal, Gail Kligman, 2000, The Politics of Gender after Socialism. A Comparative-HistoricalEssay, Princeton: Princeton University Press.