Męskość jako kategoria kulturowa. Praktyki męskości - Wiedza i ...

Izabela Grzelak – „Jesteś po prostu erotomanem” – o erotomanii i erotomanach w twórczości...157Interesujące uzupełnienie wiedzy o erotomanii znaleźć można w twórczości Przerwy-Tetmajera.Autor stworzył wiele utworów o tematyce miłosnej, ale termin „erotoman”pojawia się tylko w Zatraceniu, jednej z powieści o artyście. Bohater, rzeźbiarzRoman Rdzawicz, zostaje tym mianem określony kilkakrotnie i sam zresztą zdajesię zgadzać z taką diagnozą. Jego erotomania w dużej mierze polega na fascynacjikobietą – hrabianką Teresą Morską. Pomijając perypetie tego romansu, warto zwrócićuwagę, jak obsesyjne, ze strony Romana, było to uczucie. Nie mógł on normalniefunkcjonować: trudno mu było pracować (aż do zaręczyn), a cała jego egzystencjakoncentrowała się wyłącznie na ukochanej.Teresa jednak zdaje się być jedynie pretekstem dla obsesji – liczy się nie tyle ona,co samo uczucie. Gdy Rdzawicz dowiaduje się o jej związku z innym, niemal nie reaguje– nie próbuje poznać przyczyn i okoliczności (nie mówiąc już o próbie odzyskaniadziewczyny), zaś nagromadzone emocje wykorzystuje w procesie tworzenia.Romantyczna deklaracja, jeszcze sprzed rozpoczęcia romansu: „Szukam tej inkarnacjikobiety mojej duszy i mojej krwi, mego mózgu i serca, tej mojej kobiety” 13 , brzmisymptomatycznie 14 . Bohater szukał bowiem nie tyle ideału, co snu, iluzji, kogoś, ktozapłodni jego wyobraźnię na tyle, by zapamiętał się w uczuciu.Jeśli uznać, że jednym z objawów erotomanii jest silny głód miłości, to okaże się,iż w twórczości Tetmajera zjawisko owo występowało bardzo często: poczynając odkonstrukcji podmiotu lirycznego większości jego erotyków, na kreacji rzeźbiarza Mertena(z noweli Rzeźbiarz Merten) kończąc. W całej olbrzymiej galerii tetmajerowskichpostaci szczególnie interesujący wydaje się pod tym względem narrator Otchłani. Obsesyjniezakochany w swojej żonie, zdawszy sobie sprawę z jej zafascynowania innymmężczyzną, mówi:Widzicie! Mogę się zabić, mogę sobie wyłupić oczy, mogę sobie przebić język,mogę się zagłodzić, mogę się rzucić z mostu, mogę ze sobą zrobić wszystko, co chcę ijak chcę, a żyć bez kobiety – nie mogę. 15Gdy mizoginicznie wyznaje on, że „kobieta może nie kochać i omdleć, mężczyzna,który nie kocha, odurza się. Kobieta pragnie rozkoszy; mężczyzna – kobiety” 16 , czytelniknie tylko zdaje sobie sprawę, jak silna jest w bohaterze potrzeba afektu, ale zaczynatakże wątpić, czy chodzi mu o miłość do konkretnej osoby czy też wyłącznieo hołubienie miłości jako takiej.Po tym, co do tej pory napisano, można by wysnuć błędny wniosek, że erotomania dotyczyłaniegdyś tylko uczuć, że nie była związana z popędem seksualnym. A przecież termin„erotomania” pochodzi od greckiego wyrazu eros 17 , erotos oznaczającego pożądanie 18 .13Kazimierz Przerwa-Tetmajer, 1909, Zatracenie. Romans, cz. 1, Warszawa: Biblioteka Dzieł Wyborowych,s. 45.14Bohater zresztą nigdzie później nie stwierdza, że tą inkarnacją jest właśnie Teresa.15Kazimierz Przerwa-Tetmajer, ok. 1914, Otchłań. Fantazja psychologiczna, Warszawa: BibliotekaDzieł Wyborowych, s. 6.16Ibidem, s. 38.17Jedynie Encyklopedia Orgelbranda odnotowuje w tym miejscu formę eroi – wydaje się, że jestona jednak wynikiem błędu.18Zob. Zygmunt Węclewski, Oktawiusz Jurewicz, 2000, Słownik grecko-polski, t. 1, Warszawa:PWN, s. 385.