Męskość jako kategoria kulturowa. Praktyki męskości - Wiedza i ...

Izabela Grzelak – „Jesteś po prostu erotomanem” – o erotomanii i erotomanach w twórczości...156rozwoju mężczyzny, domy publiczne odwiedzali także kawalerowie 4 . Dopiero w związkuz szerzącymi się chorobami wenerycznymi zaczęto nakłaniać do wstrzemięźliwości 5 .Obsesyjne myślenie o miłości fizycznej również nie wydaje się naruszać ówczesnychnorm. Wszak moderniści dostrzegali w erotyce jeden ze sposobów ucieczki odświata. W tym kontekście nawet nadmierna uwaga poświęcana seksowi łatwo byłauznawana za zjawisko naturalne. Zwłaszcza przez artystów, którzy sami ulegali naturzenie rzadziej niż filistrzy. Dzięki temu seksualność stała się jednym z ważniejszychtematów literatury tego okresu. Przykładem może być choćby poezja Tetmajera. Jegoerotyki (słynny Lubię, kiedy kobieta czy Ja, kiedy usta…) zapoczątkowały nowy, odważniejszysposób pisania o miłości i przyczyniły się do powstania „polskiegosłownictwa miłosnego” 6 .Co zatem uznawano w XIX wieku za erotomanię? Wileński Słownik języka polskiegodefiniował ją, dość ogólnie, jako „szał miłosny” 7 . Słownik warszawski nie odnotował takiegohasła. Pojawił się tam tylko „erotoman” jako „człowiek podlegający obłędowimiłosnemu” 8 . Przed tym wyrazem postawiono wykrzyknik, co oznaczało, że należy gounikać. Został on uznany przez autorów hasła za nieprzystojny, nieodpowiedni. Definicjęsamej erotomanii można, przypadkowo, odnaleźć dalej, szukając znaczenia rzeczownika„szał”. Jedno z jego objaśnień dotyczy bowiem „szału płciowego albo miłosnego” 9 , czyliwłaśnie „erotismus, erotomanii” 10 . Warto zauważyć, że zostało ono poprzedzone skrótem„lek.”, informującym, że mamy do czynienia z wyrazem związanym z medycyną.Słowniki języka polskiego, nazywając erotomanię szałem czy obłędem, sugerowały,że ma ona charakter choroby umysłowej. Taka kwalifikacja, tym razem expressisverbis, pojawiła się też w ówczesnych encyklopediach. DwudziestoośmiotomowaEncyklopedia Orgelbranda 11 dodawała, że chorzy na erotomanię ciągle myślą o przedmiocieswej miłości. Jego bliskość wprawia ich w euforię, a nieobecność powodujerozpacz. Bywa jednak, że – pochłonięci własnymi uczuciami – nie zauważają oni brakuobiektu swej fascynacji. Poza tym, jak uzupełniało podaną treść osiemnastotomoweilustrowane wydanie Encyklopedii 12 , mogło się zdarzyć, iż wspomniany przedmiot admiracjiistniał tylko w wyobraźni erotomana.5Na marginesie warto zauważyć, że w tym czasie, w związku z szerzącym się mizoginizmem, kobietatraktowana była (i przedstawiana w literaturze) jako istota nie tylko niebezpieczna dla mężczyzn,ale i odrażająca.Z kolei Zygmunt Freud głosił, że kobiety zazdroszczą mężczyznom męskości (kobiecośćto według niego brak męskości), jego tezy przyczyniły się jednak znacząco do postawienia problemupłci (stąd jego myśl traktuje się jako ważny punkt odniesienia w tradycji feministycznej); zob.m.in. Agata Chałupnik, 2004, Sztandar ze spódnicy. Zapolska i Nałkowska: o kobiecym doświadczeniuciała, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Errata, s. 16-36.6Tadeusz Żeleński (Boy), 1973, Słówka, Kraków: Wydawnictwo Literackie, s. 47.7Aleksander Zdanowicz, Michał Bohusz-Szyszka, January Filipowicz, 1861, Słownik języka polskiego,cz. I, Wilno: M. Orgelbrand, s. 300.8Jan Karłowicz, Adam Kryński, Władysław Niedźwiedzki (red.), 1900, Słownik języka polskiego,t. 1, Warszawa: E. Lubowski i S-ka, s. 699.9Władysław Niedźwiedzki, Kazimierz Król, 1915, Słownik języka polskiego, t. 6, Warszawa: E. Lubowskii S-ka, s. 560.10Loc. cit.11Samuel Orgelbrand, 1861, Encyklopedia powszechna, t. VIII, Warszawa: S. Orgelbrand, s. 390.12Samuel Orgelbrand, 1899, Encyklopedia powszechna z ilustracjami i mapami, t. V, Warszawa:S. Orgelbrand, s. 173.