Męskość jako kategoria kulturowa. Praktyki męskości - Wiedza i ...

Joanna Chądzyńska – Parodia męskości w „Soli Ziemi” Józefa Wittlina154siebie, spełnionego i oddanego swojej pracy. Mundurem wojskowym zakrywa swojeciało, swoją prywatność, której nikt poza nim nie ogląda. A szczytem jego osiągnięć,rzeczą, która napawa go dumą, jest „mały krzyż ze srebra powleczony czerwoną emalią”– jedna z wielu dekoracji noszonych na wypiętej piersi.By usprawiedliwić feldfebla w oczach czytelnika, przełożonych i jego samego, zostajeon porównany do byka rozpłodowego, którego żaden mądry gospodarz nie wysyła narzeź, tylko chowa na nasienie. Porównanie to jest także odniesieniem do tłumionego instynktunakazującego przekazanie części siebie jak największej ilości „potomstwa”.U Bachmatiuka jednak wszystko jest na opak. Gardzi on swoimi dziećmi. Można powiedzieć,że brzydzi się nimi, a kiedy już, zgodnie z jego planem, staną one na własnych nogach,kiedy wyrosną na „prawdziwych ludzi”, wysyła je na śmierć. Wytresowani, nauczenipostawy „baczność” i „spocznij”, maszerujący krokiem o przepisowej długości chłopcymogą umrzeć, ku wielkiemu zadowoleniu feldfebla. Wszystko to z ojcowskiej miłości.Najsłabszym punktem w precyzyjnie zaplanowanym tygodniu Bachmatiuka jestniedziela. W dzień pański Bachmatiuk znika z koszar i służy innemu bóstwu: upija sięi oddaje rozpuście. Zgodnie z tym, co pisze Bourdieu, feldfebel odreagowuje w tensposób napięcia, które powstają w nim w ciągu tygodnia pracy oraz na skutek oszukiwaniasiebie i innych.Męskość rozumiana jako zdolność reprodukcyjna: seksualna i społeczna, ale teżjako zdolność do stosowania walki i przemocy […] jest przede wszystkim obciążeniem.[…] „prawdziwie męski” mężczyzna będzie wykorzystywał każdą sposobność do walkio honor, godność i chwałę w sferze publicznej. Owo przeczulenie na punkcie męskichwartości niesie jednak po swojej męskiej stronie lęki i niepokoje, które wywołuje kobiecośći związane z nią słabość, miękkość i wrażliwość […]. 12Stereotypy, którymi posługuje się Wittlin i które później wyśmiewa, mają charakteruniwersalny. Nie są to jedynie obrazy mężczyzn – Polaków, mężczyzn – Austriakówczy mężczyzn – Hucułów. Mężczyźni Wittlina to przede wszystkim ludzie czasówI wojny światowej, ukrywający swoje potrzeby oraz strach w obliczu zagrożenia, z jakimmuszą się zmagać. Mężczyźni, którzy nie potrafią odnaleźć się w stereotypowomęskim, zmilitaryzowanym świecie.Najciekawsze jest to, że męskość jako cecha (opozycja kobiecości) to przeciwstawianiesię wrażliwości i potrzebie bliskości, potrzebie drugiego człowieka. To negowaniewszystkiego, co mogłoby nasunąć porównanie do płci słabej, ale negowanieadresowane najczęściej do innych mężczyzn. Bo to właśnie przed nimi Bachmatiukdefiluje z wypiętą piersią i czarnym wąsem, zaś Piotr chwali się kolejarską czapką.W Soli ziemi łatwo odnaleźć parodię męskości, ponieważ jest to powieść o mężczyznach,zarówno tych prawdziwych, jak i tych przerysowanych. Chociaż Wittlin z dużymdystansem traktuje bohaterów i zdarzenia, trudno się oprzeć wrażeniu, że opisuje onświat, który zobaczył na własne oczy i przedstawia sytuacje, w których brał udział.12P. Bourdieu, op. cit, s. 64-65.