Męskość jako kategoria kulturowa. Praktyki męskości - Wiedza i ...

Joanna Rzońca – Zesłańcy, buszrangerzy, wędrowni postrzygacze owiec – męski świat australijskiego...188słowa mate oznaczającego kolegę, kompana, przyjaciela, współpracownika, współuczestnikazespołowej aktywności 23 . Według Davida Buchbindera istnieją trzy możliwościtłumaczenia fenomenu mateship: 24 Trudne warunki życia pierwszych mieszkańców kolonii spowodowały koniecznośćpolegania na sobie, pewnego rodzaju zależności i wzajemnego zaufania; Nieobecność kobiet w pierwszym okresie kolonii zmuszała do innej formyemocjonalnych kontaktów; brak kobiet, które zwykle stanowiły „siłę cywilizującąmężczyzn” był przyczyną wykształcenia się szorstkości, niewyszukanych zachowańoraz pogardy dla płci żeńskiej; Pochodną braku kobiet był również wstydliwie pomijany homoseksualizm. Należypamiętać, że w sytuacji uwięzienia, z jaką wiązały się początki osadnictwa w Australii,podobne zachowania zdarzały się często. Zbywanie ich milczeniem tłumaczyćmożna przez fakt, że nie mieściły się w ramach romantycznego mitu. Z tego teżwzględu mateship w literaturze i w filmie pozbawiony jest jakichkolwiek podtekstówhomoseksualnych – kładzie natomiast nacisk na wzajemną pomoc i lojalność;Ciemną stronę zjawiska mateship stanowi wykluczenie poza nawias społeczeństwakobiet i przedstawicieli innych ras. W świecie opartym na mateship nie ma dla nichmiejsca. W takim ujęciu australijskości kobiety i Aborygeni zawsze schodzą na drugiplan, są tłem, w najlepszym razie widownią dla działań białych australijskich mężczyzn.Jednym z ważniejszych australijskich filmów, gdzie mateship stanowi istotny wątek,jest Gallipoli w reżyserii Petera Weira z 1980 roku. Gallipoli, podobnie jak wcześniejszefilmy Weira, oparty został na opozycji. Tym razem nie chodzi jednak o przeciwstawienieKultury i Natury, Snu i Realności, lecz o zderzenie izolowanej (przede wszystkimze względu na odległość) Australii z resztą świata. Celem zaś tego zabiegu jest „(...)próba zdefiniowania pojęcia naród australijski poprzez sięgnięcie do lokalnej mitologiii stereotypów” 25 .Czerpiąc z australijskiej literatury (nieukrywane inspiracje książką C. E. W. BeanaThe story of ANZACS from the Outbreak of War to the End of the First Phase of theGallipoli Campaign z 1921 roku, która nazywana jest australijską Iliadą i Odysejąoraz książką Billa Gammage The Broken Years z 1974 roku, będącą zbiorem żołnierskichlistów i pamiętników spod Gallipoli), a także malarstwa (cykl obrazów SidneyaNolana dotyczący walki australijskich żołnierzy z 1915 roku), Weir kontynuujeswym dziełem rozpoczętą jeszcze w XIX wieku ogólnoaustralijską dyskusję dotyczącąwłasnej tożsamości. Pomimo znaczącego tytułu, filmu tego nie można zaliczyćani do obrazów wojennych, ani do antywojennych, gdyż jest on w istocie„(...) celebrowaniem narodowej ideologii” 26 .Jedną z bardziej istotnych kwestii zaznaczonych w filmie stanowi przy tym idea, że23Tłumaczenie podaję za Markiem Haltofem (Marek Haltof, Kino Australii: o ekranowej konstrukcjiAustralii, Łódź 1996, s.123), który powołuje się na Słownik australijskich kolokwializmów (G.A. WilkesA Dictionary of Australian Colloquialisms, Sydney 1978). Słowo mate jest często używane w australijskiejmowie potocznej i ma podkreślić równość oraz przyjacielskie nastawienie rozmówców. Zwrot„ow’goin’ mate, orright?”, często słyszany na ulicy, dodaje australijskości wielu filmom.24Marek Haltof, op.cit., s. 123-124.25Marek Haltof, Budowanie narodu: „Gallipoli” Petera Weira [w:] Kino 1990, nr 9, s.11 lub: MarekHaltof Kino Australii: o ekranowej konstrukcji Australii, Łódź 1996, s. 159.26Marek Haltof, Kino Australii: o ekranowej konstrukcji Australii, Łódź 1996, s. 160.