Męskość jako kategoria kulturowa. Praktyki męskości - Wiedza i ...

Katarzyna R. Łozowska – Męskie oswajanie codzienności w powieści „Biało-czerwony” Dawida Bieńkowskiego164pania, a to Powstanie, a to Od-Budowa, a to Strajk, a to Wódka z kolegami”. Świat ojcawyznaczała historia. Paweł zapamiętał go więc jako „rodzinnego dowódcę”, czasem podnoszącegogłos, purpurowiejącego na twarzy, dyscyplinującego, choć nigdy fizycznie.„Żadnych tam Pręg na ciele nie miałem (…). W końcu to był dom polski, a nie jakiś tam!”– mówi Paweł 5 . Aby chłopca zmienić w mężczyznę potrzebny jest inny dojrzałymężczyzna, ojciec – mentor, zabierający młodego człowieka w podróż życia, otwierającysynowi dostęp do tysięcy lat kultury mężczyzn. Od więzi z ojcem zależy męskość syna.Nawyki, postawy, opinie i słowa ojców stają się częścią synów. Tymczasem wychowaniemPawła zajmowała się matka. „Kochana” mama, która musiała znać się na wszystkim – potrafiłaprzepchać zlew, naprawić bezpieczniki i radzić sobie, gdy było krucho z pieniędzmi.„I gotowała mi, i prała, i prasowała, i marginesy w zeszytach mi takie równe robiła”– wspomina z rozrzewnieniem 6 .To właśnie na uznanie Ojca liczy Paweł, od jego pochwał uzależnia swoje postępowanie.To jego wita po powrocie z pracy ukłonem i pocałowaniem ręki. Mówi o nim„Dziadek i Ojciec w jednej osobie”, co wyraźnie sygnalizuje czytelnikowi zakłócone relacjepokoleniowe. Ojciec i dziadek przekazują ten sam wzorzec wychowawczy, zlewającsię w jedno. Skrócona perspektywa historyczna wytwarza anachroniczny zestawwymogów: współczesny prawnik musi sprostać oczekiwaniom żołnierza, powstańcai kawalerzysty, wrosnąć na powrót w przeszłość, przyjąć historię jako własne doświadczenie.Jego życie staje się pasmem dowodów męskości przybierającej postać poświęcaniasię dla rodziny zamiast wspólnego życia, decydowania zamiast kreowaniarodzinnej przyszłości oraz panowania w domu zamiast partnerstwa. Honor kawaleryjskiprzekształca się w różne formy usprawiedliwionego dorobkiewiczostwa i dominacji.„Daję mojej rodzinie oparcie i bezpieczeństwo, wyjątkowo odpowiedzialniewywiązując się z roli Głowy Rodziny, i moja żona nie musi się o nic niepokoić, możesię spokojnie zajmować naszym synem i naszym domem” – wyznaje 7 . Pamięta, że mężczyznacokolwiek robi, robi oczywiście dla rodziny, myśli o jej dobru, poświęca się dlamatek i żon, dla dzieci. Jest też wymiar symboliczny tego planu. „Tę rodzinę można różnie,mój synu, rozumieć – tłumaczy mu ojciec. – Ja jestem żołnierzem, powstańcem, kawalerzystąi moja rodzina to Polska, o niej myślę nieustannie” 8 . Z sarmacka pojmowanapolskość i kobiecość zdają się być tożsame. Oba doświadczenia stanowią punkt przecięciatego, co prywatne z tym, co publiczne. Tkwią pomiędzy publicznym językiemDziadka a prywatną subiektywnością Mai. Między możliwym do wypowiedzenia obiegowymstwierdzeniem „jestem mężczyzną” a niewyrażalnością indywidualnego wnętrza.Pewnie dlatego tak trudna do wyobrażenia jest nieobecność kobiety w domu. Bożeby mężczyzna, Prawnik, sam jadł, to jeszcze pół biedy. Ale żeby sam musiał szykowaćsobie kanapki, to niepojęte. Prawdziwy mężczyzna nie ma bowiem czasu otwierać lodówki.Wszystko musi być przygotowane, pokrojone, ponieważ „godzina W” może sięzdarzyć w każdej chwili. A jak tu walczyć, jak wydawać rozkazy, kiedy zupa nie czekana stole? Poza tym Maja powinna być w domu w tej historycznej godzinie, by natychmiaststać się sanitariuszką lub łączniczką. Jak wydawać rozkazy bez łączniczek? „I jak5op. cit., s.110.6op. cit., s.114.7op. cit., s.22.8op. cit., s.22.