Męskość jako kategoria kulturowa. Praktyki męskości - Wiedza i ...

Katarzyna Szmigiero – Zmieniające się oblicze nerwicy wojennej: przedstawienia weteranów I wojny...202kobiecej depresji powstało niewiele prac dotyczących wpływu przekraczania męskichról płciowych na diagnostykę psychiatryczną 4 . Dlatego też warto zwrócić uwagę na ofiaryPTSD wśród weteranów z tak odległych okresów historycznych jak I wojna światowaoraz wojna wietnamska, gdyż pokazują one zaskakujące różnice między rozumieniemi wyrażaniem męskości. Obydwa konflikty zaowocowały wieloma przedstawieniamikulturowymi i wywarły ogromny wpływ na kulturę Wielkiej Brytanii oraz USA.Nerwica frontowa była pierwszym masowym wybuchem choroby psychosomatycznejna świecie. Ilość ofiar szacuje się aż na 80 tysięcy 5 . Rozmaitość objawów,na które skarżyli się brytyjscy żołnierze, z początku wprowadzała lekarzy frontowychw konsternację. Pierwotna teoria dopatrywała się organicznego źródła choroby– winny miał być gaz bojowy lub wybuchające pociski, od których wzięła się angielskanazwa shell-shock, czyli nerwica pociskowa 6 . Jednak niepokojące podobieństwoobjawów do histerii, konwersyjnej nerwicy rozpowszechnionej wśród kobietz klas wyższych w XIX wieku, zmusiło lekarzy do szukania psychicznych przyczynepidemii. Aby nie ośmieszyć brytyjskiej armii, bagatelizowano zachorowania,rozstrzeliwano chorych jako tchórzliwych dezerterów lub kompromitowano ich jakohomoseksualistów.Taki obraz cierpiącego na nerwicę frontową żołnierza podsycał wyobraźnię twórców,stąd wiele przedstawień literackich ukazuje biernego, delikatnego i subtelnegomężczyznę. O dziwo, pierwsze utwory prozatorskie podejmujące rzeczony tematwyszły spod pióra kobiet, gdyż pisarze-mężczyźni unikali go lub traktowali z lekceważeniem.Jak zauważa Elaine Showalter: „kobiety szybciej zrozumiały lekcjęnerwicy frontowej niż współcześni im mężczyźni: bezsilność może prowadzić dopatologii, poczucie braku kontroli może spowodować trwałe okaleczenie.” 7 To powieściopisarki„przybliżyły temat nerwicy i utrwaliły jego obraz w publicznej wyobraźni.”8 Do najbardziej zapadających w pamięć obrazów nerwicy zalicza się TheReturn of the Soldier [Powrót Żołnierza] (1918) Rebeki West, Panią Dalloway(1925), najsłynniejszą chyba powieść Virginiii Woolf oraz The Regeneration Trilogy[Regeneracja] 9 (1991-1995) Pat Barker.Główny bohater powieści West, Chris Baldry, cierpi na amnezję spowodowaną podświadomympragnieniem oswobodzenia się ze sztywnych rygorów narzucanych przezpłeć i klasę społeczną. Tłamszą one jego prawdziwą, wrażliwą naturę. Zamiast być– jak do tej pory – aktywnym, przedsiębiorczym i pewnym siebie, Chris wraca z wojnyłagodny, cichy, nieśmiały i potulny. Otwarcie mówi o swoich uczuciach, także smutkuczy pożądaniu, oraz nie wstydzi się publicznie płakać – zachowanie, które nie przystoiangielskiemu gentlemanowi. O tym, jak oficjalne i bezduszne było jego poprzednie4Niechlubnym wyjątkiem są tu oczywiście próby interpretowania homo-, bi- czy transseksualizmujako chorób psychicznych.5Ibid., s. 214.6Joan Busfield, 1996, Men, Women and Madness. Understanding Gender and Mental Disorder,Nowy Jork: Palgrave Macmillan, ss. 214-215.7Elaine Showalter, 1987, The Female Malady: Women, Madness and English Culture, 1830-1980,Londyn: Virago, s. 190.8Ibid.9Polskie tłumaczenie tytułu Odrodzenie (Prószyński i Ska 1998) zawiera niepotrzebne skojarzeniez Renesansem, za to nie zawiera konotacji medycznych.