Męskość jako kategoria kulturowa. Praktyki męskości - Wiedza i ...

Joanna Chądzyńska – Parodia męskości w „Soli Ziemi” Józefa Wittlina149w których on uczestniczy. Najpierw jest to wybuch wojny, następnie życie poza frontem,wypełnione trwogą, nadziejami i wstydem, później powołanie do upragnionej – choćwciąż przerażającej – służby oraz poznawanie i adaptowanie się do życia w koszarach,w których rządzi Rudolf Bachmatiuk. Sól ziemi kończy się, gdy Piotr ma posmakowaćżołnierskiego chleba – już nie jako rekrut, któremu wiele uchodzi na sucho i któregośmierć omija szerokim łukiem, lecz jako „prawdziwy” żołnierz C.K. armii.Chociaż akcja Soli ziemi rozpoczyna się wraz z wybuchem I wojny światowej, tokonflikt ów nie stanowi jedynego opisanego w niej obszaru zmagań. Książka Wittlinajest również opowieścią o wojnie, jaką człowiek toczy z człowiekiem, brat z bratem,mężczyzna z mężczyzną i w końcu – „ja” idealne z „ja” rzeczywistym. Autor rozprawiasię w niej z wieloma przekonaniami na temat odwagi, siły i dominacji, czyli krótkomówiąc: z cechami typowo męskimi 1 , ze stereotypami dotyczącymi męskości.Bohaterem powieści Wittlina jest Piotr Niewiadomski, czterdziestoletni Hucułmieszkający we wsi Topory w zaborze austriackim.Całe życie Piotra wypełnione było noszeniem. Już jako dziecko nosił w sobie skutkiowej sławnej huculskiej choroby, którą ludzkość zawdzięcza pono Francji. Skutki temożna było poznać po typowym nosie, oraz po pewnych mankamentach zmysłu wzrokowego,które jednak w późniejszym okresie nie rozwinęły się. Niezależnie od wpływówfrancuskich działały w dziecięcym organizmie Piotra również wpływy angielskie. I tak:Francja i Anglia, te dwa wrogie elementy, zwalczające się na arenie dziejowej w ciągutylu stuleci, podały sobie ręce w ciele huculskiego dziecka. Do końca życia zachowałPiotr krzywe nogi. 2Fragment niewątpliwie wzniosły, zastanawia jednak, że Piotr – główny bohaterpowieści – opisany jest przez swoje ułomności i choroby. Piotr posiada wygląd charakterystycznydla osób cierpiących na kiłę wrodzoną: jego nos jest spłaszczony niczymnos boksera, któremu po wielu złamaniach usunięto przegrodę nosową, zaśgłęboko osadzone oczy ukryte są pod wydatnymi łukami brwiowymi. Oprócz objawówzewnętrznych częsty symptom kiły stanowi opóźnienie umysłowe, którym Niewiadomskirównież jest niewątpliwie dotknięty. Oto mężczyzna… postać opisywanastylem biblijnym, oto wybraniec.Zgodnie z tym, co pisze Pierre Bourdieu w Męskiej dominacji 3 , pragnieniem każdegomężczyzny jest zaistnienie w sferze publicznej społeczeństwa. Bardzo łatwo odnieść totwierdzenie do życia Piotra. On również marzy o tym by zaistnieć, albo lepiej: by zaistniećbardziej. Piotr jest kimś w rodzaju pomocnika na stacji kolejowej, nosi bagaże pasażeróworaz ładunki z pociągów towarowych. Chociaż docenia, jaki to zaszczyt pracowaćna stacji kolejowej należącej do Franciszka Józefa I, to jednak brakuje mu czegoś istotnego.Pragnie on czapki cesarskiej symbolizującej przynależność do cesarza – nakryciagłowy będącego znakiem wybrania przez władcę. Według Piotra, ten, kto ją nosi, istniejebardziej, a każdy, kto spojrzy na głowę odzianą taką czapką, od razu wie czyja to głowa,w czyim imieniu ona patrzy, mówi i słucha, ku komu kieruje myśl. Niewiadomski, który1Por. Grażyna Mendecka, 2007, Wybitni artyści w relacjach z kobietami, [w:] E. Mandal (red.)W kręgu gender, Katowice, s. 114.2Józef Wittlin, 1991, Sól ziemi, Wrocław, s. 31.3Pierre Bourdieu, 2004, Męska dominacja, Warszawa, s. 60.