Męskość jako kategoria kulturowa. Praktyki męskości - Wiedza i ...

Izabela Grzelak – „Jesteś po prostu erotomanem” – o erotomanii i erotomanach w twórczości...159i choć niejednokrotnie mieli okazję zaspokojenia swoich pragnień, rzadko im się to udawało.Rdzawicz z jednej strony wierzył, że fizyczne instynkty są czymś naturalnym,z drugiej zaś przerażała go gwałtowność własnych potrzeb:Szedł naprzód w gąszcze leśne, jakby się chciał kryć, myśląc, że są takie przeklęte natury,które muszą uciekać przed ludźmi i jak gdyby od siebie samych, a są tylko takie, jakie są… 26W świetle powieści Tetmajera obłęd płciowy jawi się nie jako choroba, lecz jako istotanatury bohatera. Największą tragedią zdaje się być dla Rdzawicza przymus negacjiwłasnego „ja”. Odczuwana wewnętrznie konieczność fizycznego wyładowania stoiw jawnej sprzeczności z emocjonalnymi pragnieniami mężczyzny. Być może spełnienieutrudniały mu także normy społeczne, lecz tego czytelnik może się jedynie domyślać 27 .Przyczyn erotomanii szukano ówcześnie w „drażliwości układu nerwowego” 28 . Z tejprzyczyny traktowano ją jak każdą inną chorobę psychiczną, na przykład melancholię,uznając jej dziedziczność. Zastanawiano się również nad wpływem obranego przezmłodych ludzi „kierunku życia duchowego” 29 – zwłaszcza zwracano uwagę na skutkioddziaływania nieodpowiednich lektur na niedojrzałe umysły.Aby wyleczyć chorego z erotomanii, zalecano przede wszystkim zmianę stylużycia (w tym miejsca pobytu) oraz namawiano do korzystania z wszelkich rozrywek,np. słuchania muzyki. Miało to oderwać myśli pacjenta od obiektu jego obsesji oraznauczyć go osiągania szczęście i poczucia spełnienia.Artyści dodatkowo mieli do dyspozycji zastępczą formę wyładowania popędu,czyli sublimację. Tytułowy bohater noweli Rzeźbiarz Merten stworzył na przykładkontrowersyjne rzeźby: Gwałt i Lesbijską miłość. Jego sztuka, ze względu na tematykęi obecność nagości, nie znalazła jednak uznania.Wpływ libido sublimacyjnego widoczny jest także w twórczości Romana Rdzawicza:Na sztalugach stał namalowany własny portret artysty, na którym szyderczo uśmiechniętysatyr ukazywał w zwierciadle twarz malarza umarłą. Obok na wielkim płótnie, w szalonychsusach z powykrzywianymi niezmiernym śmiechem twarzami, grupa nagich nimftańczyła wkoło jakiegoś obłąkańca, który namiętnym uściskiem obejmował dumny, bezrękiposąg Wenus z Milo. Ale twarz tej Wenery miała (…) pewne podobieństwo z Teresą. 30Wyobraźnia podsunęła twórcy kilka wizji naraz. Satyr – lubieżny, uganiający się zaleśnymi nimfami stwór, będący w połowie mężczyzną, w połowie kozłem – może byćpersonifikacją erotomanii 31 . Choroba wydaje się prowadzić do śmierci artysty. Zdaje siębyć przyczyną jego, nawiązującego do tytułu powieści, zatracenia. Miłosne szaleństwojest na obrazie sugerowane również przez postać przypominającą wariata spotkanego26Ibidem, s. 150.27Głównie na podstawie tego, że bohater zostaje oskarżony - najpierw przez znajomą, późniejprzez wspomnianego już wariata - o erotomanię. Zarzut ten prześladuje go aż do samobójczej śmierci.28S. Orgelbrand, Encyklopedia powszechna, s. 390.29Loc. cit.30K. Przerwa-Tetmajer, Zatracenie, cz. 2, s. 148.31Erotomanię porównywano często z inną chorobą: satyriazą – wzmożonym niekontrolowanympopędem płciowym występującym u mężczyzn.