DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Diagnoza Społeczna 2015 133
Podsumowując, udział różnych form świadczenia pracy w latach 2007-2015 nie zmieniał się wyraźnie, jeśli chodzi
o dane zagregowane, choć można dostrzec wzrost udziału umów na czas określony w zatrudnieniu kobiet oraz niewielkie
podniesienie się tego odsetka w przypadku mężczyzn do 24 lat. Poprawa sytuacji na rynku pracy doprowadziła
do umiarkowanego wzrostu liczby kontraktów na czas nieokreślony kosztem udziału w liczbie pracujących osób samozatrudnionych
i pracujących w oparciu o umowy cywilnoprawne. Nie zmniejszyła się natomiast liczba umów na
czas określony oraz umów krótkoterminowych i zatrudnienia nieformalnego. Lepsza sytuacja na rynku pracy zachęciła
do poszukiwań lepiej płatnej pracy osoby, które już zatrudnione były na stabilnych kontraktach, ale paradoksalnie
wpłynęła na zmniejszenie częstości poszukiwań innej pracy przez osoby zatrudnione na podstawie mniej stabilnych
umów.
4.9.1.2 Metody analiz stopnia segmentacji polskiego rynku pracy
Dane o udziałach osób pracujących w gospodarce na podstawie poszczególnych rodzajów umów o pracę pozwalają
na ocenę znaczenia poszczególnych typów zatrudnienia w skali całej gospodarki, ale trudno na ich podstawie przekonująco
odpowiedzieć na pytanie, jaki jest stopień segmentacji rynku pracy w Polsce oraz zmian tego zjawiska w
ostatnich latach. Odpowiedź na to pytanie wymaga wyjścia poza prosty opis zmian udziałów osób pracujących na
podstawie różnych typów umów. Poniżej omówione są trzy metody wykorzystujące panelowe dane Diagnozy Społecznej
w celu odpowiedzi na bardziej szczegółowe pytania dotyczące możliwego rozprzestrzeniania się niestabilnych
form zatrudnienia oraz następstw tego zjawiska.
Pierwszą z metod jest analiza dynamiczna polegająca na obliczeniu prawdopodobieństw zmiany stanu na podstawie
informacji statusie na rynku pracy w każdym z okresów tych samych osób w zbiorze panelowym. W szczególności
obliczone zostały prawdopodobieństwa znalezienia stabilnej pracy w zależności od statusu na rynku pracy 2 lata
wcześniej oraz prawdopodobieństwa utraty pracy i przejścia do bezrobocia w zależności od rodzaju kontraktu na
podstawie którego świadczona jest praca. Celem tego podejścia jest ocena, w jakim stopniu praca na podstawie mniej
stabilnych umów ogranicza możliwość zmiany pracy w ciągu dwóch lat.
Drugą z metod jest wykorzystanie podejścia kohortowego polegającego na obserwowaniu zmian dokonujących
się wśród osób z tej samej generacji ( kohorty) w kolejnych badaniach. Podejście to umożliwia ocenę, na ile umowy,
na podstawie których świadczona jest praca, zmieniają się pomiędzy kolejnymi generacjami.
Trzecią z metod jest analiza sekwencji stanów (Brzinsky-Fay, Kohler, and Luniak 2006) na rynku pracy wykorzystująca
stosunkowo duży zbiór danych o tych samych osobach obserwowanych w latach 2009-2015. Celem tego podejścia
jest zdefiniowanie najczęstszych ścieżek karier zawodowych i bezpośrednie sprawdzenie, na ile częsta jest
segmentacja rynku pracy polegająca na tym, że rynek pracy podzielony jest pomiędzy osoby pracujące na podstawie
stabilnych kontraktów, które jednocześnie nie mają problemu ze znalezieniem innej stabilnej pracy oraz osoby, które
pomimo wysiłków nie mogą uzyskać lepszej pracy.
4.9.1.3 Wyniki analizy dynamicznej
Analiza dynamiczna umożliwia odpowiedź na pytanie, jakie są szanse osób na rynku pracy na uzyskanie umów
bardziej stabilnych po dwóch latach i jak te szanse się zmieniają w czasie (tabela 4.9.4). Podobna analiza przeprowadzana
była w poprzedniej edycji Diagnozy Społecznej (Strzelecki i inni 2013) i wskazywała, że największe prawdopodobieństwo
znalezienia bardziej stabilnego zatrudnienia (umowy na czas nieokreślony) miały osoby pracujące na
podstawie umowy o pracę na czas określony. W porównaniu z okresem 2009-2011 w kolejnych latach (2011-2013 i
2013-2015) prawdopodobieństwo to było niższe o 36-37 proc., co może wskazywać, że wydłużał się okres zatrudnienia
na czas określony przed zatrudnieniem na czas nieokreślony. Z drugiej strony zmienił się też charakter pracy na
podstawie niestandardowych kontraktów (umów krótkookresowych i cywilnoprawnych). Szanse na znalezienie lepszej
pracy w ciągu kolejnych dwóch lat osób pracujących w ten sposób zmalały z 23 proc. w okresie 2009-2011 do
17 proc. w okresie 2011-2013 oraz 9 proc. w okresie 2013-2015. Spadek szans na znalezienie pracy na etacie na czas
nieokreślony dotyczył także osób pracujących bez formalnej umowy (prawdopodobnie w szarej strefie). O ile w okresie
2009-2011 więcej niż co dziesiąta osoba mogła liczyć na wspomnianą poprawę warunków zatrudnienia w ciągu
dwóch lat, to w kolejnych okresach prawdopodobieństwo to spadło do mniej niż 5 proc. Okazuje się, że większą
szansę na znalezienie lepszej pracy miały osoby bezrobotne, z których w każdym z okresów więcej niż 10 proc. osób
znajdowało pracę na czas nieokreślony w ciągu dwóch lat. Nowością na rynku pracy w latach 2013-2015 jest wyraźny
wzrost (z 5-7 proc. do prawie 12 proc.) odsetka osób, które zostały zatrudnione na czas nieokreślony, a do tej pory
pracowały na własny rachunek. Podobnie jak w przypadku osób bezrobotnych odsetek osób nieaktywnych zawodowo,
które znalazły pracę, okazał się dość stabilny w czasie i wynosił około 2 proc.
© Rada Monitoringu Społecznego