DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Diagnoza Społeczna 2015 148
Relatywnie wysoka deklarowana skłonność do migracji osób z wykształceniem średnim i zasadniczym zawodowym
może wynikać z faktu, że postrzegane korzyści z emigracji zarobkowej są w tych grupach respondentów wyższe
niż w pozostałych. Większość emigrantów zarobkowych poakcesyjnej fali wykonuje prace poniżej kwalifikacji, często
również niezgodne z posiadanym wykształceniem czy zawodem (np. Currie 2007, Grabowska-Lusińska, Okólski
2009, Okólski, Salt 2014). Prawdopodobnie luka pomiędzy kwalifikacjami posiadanymi a potrzebnymi na dostępnych
dla emigrantów stanowiskach jest relatywnie mała, a korzyści (uwzględniając różnice w wynagrodzeniach i kosztach
utrzymania) względnie duże, szczególnie w porównaniu do osób z wykształceniem wyższym. Te ostatnie mają większe
szanse znalezienia pracy w Polsce, zwłaszcza pracy realizującej w pełni korzyści osiągniętego wykształcenia. W
przypadku emigracji szansa na pracę zgodna z kwalifikacjami jest zapewne mniejsza, zatem postrzegane utracone
korzyści w związku z pracą nieadekwatną do wykształcenia mogą być większe, nawet jeśli zarobki osiągane z tego
tytułu są bezwzględnie wyższe. Relatywnie niska deklarowana skłonność do emigracji zarobkowej osób z wykształceniem
podstawowym może natomiast wynikać ze słabego przystosowania tych osób do potrzeb rynku pracy w ogóle,
zarówno w kraju jak i zagranicą. W takim przypadku jednak, byłby to prawdopodobnie nie tyle efekt wykształcenia,
co przynajmniej częściowo skutek uprzedniej selekcji - deklarowana relatywnie niska chęć emigracji zarobkowej nie
wynika tylko z niskiego wykształcenia (choć oczekiwane korzyści mogą być w tej grupie relatywnie niewielkie), ale
też z faktu, że wykształcenie podstawowe i niższe osiągają osoby, które z różnych powodów nie są zbyt dobrze przygotowane,
zdolne lub gotowe do pracy w ogóle. Ma to wpływ na ich chęć do podejmowania pracy zarówno w kraju,
jak i - tym bardziej - zagranicą.
Od 2013 roku w Diagnozie Społecznej pytano respondentów o przyczyny deklarowanej chęci wyjazdu. W 2015
roku, podobnie jak dwa lata wcześniej, większość wybieranych powodów miała charakter ekonomiczny (tabela
4.9.15).
Tabela 4.9.15. Deklarowane przyczyny chęci wyjazdu za granicę według płci, 2015
Deklarowany powód chęci wyjazdu* Mężczyzna Kobieta Łącznie
Straciłam nadzieję na znalezienie jakiejkolwiek pracy w kraju 16.94 20.62 18.34
Straciłam nadzieję na znalezienie w kraju pracy odpowiadającej moim kwalifikacjom
9.59 9.94 9.72
Liczę na znacznie wyższe zarobki za granicą niż w kraju 75.95 63.88 71.36
W kraju nie mam szans na rozwój zawodowy 11.50 10.79 11.23
Mam dosyć ogólnej atmosfery w kraju 25.25 25.85 25.48
W Polsce wszystko zależy od układów i znajomości,
a nie od kompetencji 30.36 30.14 30.28
Liczę, że w innym kraju są wyższe świadczenia społeczne (na dzieci, bezrobotnych
itp.) 7.23 6.64 7.01
Za granicą łatwiej będę mogła się usamodzielnić 10.84 13.57 11.88
Chcę się połączyć z resztą rodziny/partnerem, przebywającymi za granicą 2.19 9.00 4.79
Ludzie za granicą są znacznie bardziej uprzejmi i pomocni 9.73 6.84 8.63
Za granicą łatwiej założyć i rozwinąć własny biznes 6.87 2.29 5.13
Wysyła mnie za granicę pracodawca 2.53 1.45 2.12
Chcę się sprawdzić 9.45 14.07 11.23
Aby zarobić pieniądze na utworzenie własnej firmy w kraju 4.42 4.13 4.31
Aby zarobić pieniądze na potrzeby w kraju (wsparcie dla rodziny, spłata pożyczek,
kupno/zbudowanie domu/mieszkania, zakup ziemi, narzędzi pracy itd.) 25.79 24.06 25.13
Inny powód 7.57 9.54 8.32
*Można było wskazać maksymalnie 3 odpowiedzi
Ocena znaczenia kolejnych powodów zależy od płci, choć kolejność najczęściej wskazywanych powodów częściowo
pokrywa się dla kobiet i mężczyzn. Zdecydowanie najczęściej wybieranym powodem wyjazdu jest oczekiwanie
znacznie wyższych zarobków za granicą niż w kraju - powód ten wskazało 2/3 wszystkich osób deklarujących
chęć wyjazdu, przy czym znaczenie częściej czynili to mężczyźni. Drugim najważniejszym powodem jest to, że w
Polsce wszystko zależy od układów i znajomości, a nie od kompetencji - wskazywał go co trzeci respondent, bez
istotnej różnicy według płci; trzecim - chęć zarobienia pieniędzy na potrzeby w kraju (w tym wsparcie dla rodziny,
spłata pożyczek, kupno/zbudowanie domu/mieszkania, zakup ziemi, narzędzi pracy itd.) wśród mężczyzn (czwarty dla
kobiet) oraz zmęczenie ogólną atmosferą w kraju w przypadku kobiet (czwarty najważniejszy powód wśród mężczyzn).
Relatywnie często wskazywana była również utrata nadziei na znalezienie jakiejkolwiek pracy w Polsce.
Odsetki osób wskazujących poszczególne powody były w większości przypadków podobne. Wyjątkami są chęć
połączenia się z rodziną - kobiety wskazywały ją ponad cztery razy częściej, chęć rozwinięcia własnego interesu -
ponad dwukrotnie bardziej popularna wśród mężczyzn, oraz chęć sprawdzenia się - ponad połowę częściej wskazywana
przez kobiety.
Podsumowując, wśród przyczyn migracji dominują powody związane z negatywną oceną sytuacji na rynku pracy
w Polsce oraz trudnościami pozyskania odpowiednich dochodów na zaspokojenie potrzeb rodziny w kraju. Przyczyny
związane z rozwojem zawodowym czy chęć usamodzielnienia lub sprawdzenia się były wskazywane, ale nie były
© Rada Monitoringu Społecznego