DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Zadowolenie z życia
Diagnoza społeczna 2015 199
5.4. Teorie szczęścia w świetle danych z Diagnozy Społecznej
5.4.1. Hedonizm i eudajmonizm
W historii rozważań nad szczęściem obecne są dwa nurty. Jeden, zwany hedonistycznym, nawiązuje do szkoły
cyrenajskiej (IV w. p.n.e.), drugi, eudajmonistyczny, do arystotelesowskiej definicji dobrego życia (por. Czapiński,
2004a). Oba te nurty obecne są w badaniach empirycznych w ramach rozwijającej się dynamicznie psychologii pozytywnej
57 . Dają one odmienną odpowiedź na pytanie, czym jest szczęśliwe, udane życie. Zwolennicy podejścia hedonistycznego
nie wnikają w to, jakie cele i w jaki sposób człowiek realizuje. Istotne jest dla nich tylko, czy jest on
ze swego życia zadowolony i czy daje mu ono więcej radości niż bólu. Miarą dobrego życia jest tutaj bilans przyjemności
i przykrości. Dla Arystotelesa, a zwłaszcza dla stoików, szczęście utożsamiane z eudajmonią nie wiązało się z
bilansem przyjemności i przykrości. Jego miarą mają być nie pozytywne doznania emocjonalne, lecz osiąganie tego,
co warte jest starań, co daje poczucie sensu życia, niezależnie od doznanych cierpień i zawodów.
W potocznym myśleniu także obecne są te dwie orientacje życiowe. Są ludzie, dla których najważniejsze jest
dążenie do celów nadających sens ich życiu, i są inni, dla których wyznacznikiem szczęścia jest maksymalizowanie
przyjemnych doświadczeń.
W tegorocznej edycji Diagnozy, podobnie jak dwa, cztery, sześć i osiem lat temu, zadaliśmy trzy pytania, które
pozwoliły wyodrębnić zdeklarowanych zwolenników eudajmonizmu i zdeklarowanych zwolenników hedonizmu.
Pierwsze pytanie, kryterialne, to: Co jest według Pana(i) ważniejsze w życiu: przyjemności, dostatek, brak stresu czy
poczucie sensu, osiąganie ważnych celów mimo trudności, bólu i wyrzeczeń. Proszono też respondentów o ocenę, w
jakim stopniu zgadzają się z dwoma dodatkowymi twierdzeniami: 1. Moje życie mimo bolesnych doświadczeń ma
sens i dużą wartość oraz 2. W życiu najważniejsze jest to, aby było dużo przyjemności i mało przykrości. Za zdeklarowanych
eudajmonistów uznaliśmy osoby, które wybrały, jako ważniejsze w życiu, poczucie sensu i zgodziły się lub
zdecydowanie zgodziły się, że ich życie mimo bolesnych doświadczeń ma sens. Za zdeklarowanych hedonistów uznaliśmy
osoby, które opowiedziały się za życiem pełnym przyjemności i wolnym od przykrości oraz zgodziły się lub
zdecydowanie zgodziły się, że w życiu najważniejsze jest maksymalizowanie przyjemności. Utworzyliśmy też kategorie
umiarkowanych eudajmonistów i umiarkowanych hedonistów (nie w pełni zgodna odpowiedź na pytanie kryterialne
z odpowiedzią na dwa dodatkowe pytania), ale skoncentrujemy się tutaj na różnicach jedynie między zdeklarowanymi
zwolennikami eudajmonistycznego i hedonistycznego podejścia do życia.
Tak zdefiniowanych wyraźnych eudajmonistów było nieco mniej niż dwa lata temu (40,7 proc., w 2013 r. 41,2
proc.), a wyraźnych hedonistów niema tyle samo co 2013 r. (odpowiednio 21,2 i 21,3 proc.).
Zobaczmy, co w danych z Diagnozy różni przedstawicieli tych dwóch odmiennych orientacji życiowych. Różni
ich zadowolenie z całego dotychczasowego życia, zwłaszcza w grupie mężczyzn: bardziej zadowolone są osoby o
orientacji eudajmonistycznej (wykres 5.4.1).Także różni ich, tym razem bez względu na płeć, poczucie szczęścia:
bardziej szczęśliwi czują się zwolennicy podejścia eudajmonistycznego (5.4.2). Eudajmoniści rzadziej także przejawiają
skłonności samobójcze, mają większe pragnienie życia i mniejsze nasilenie symptomów depresji. A zatem dobrostan
psychiczny eudajmonistów jest lepszy, mimo że nie dążą oni do maksymalizowania przyjemności.
2,8
2,7
2,75
Eudajmoniści
Hedoniści
2,7
2,6
2,55
2,5
2,47
2,4
2,3
Mężczyźni
Kobiety
UWAGI: skala zadowolenia z życia:1 – moje życie jest wspaniałe, 7 – moje życie jest okropne; efekt główny orientacji F(1, 13369)=163,213, p