DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Diagnoza społeczna 2015 283
Interesująca jest stałość większości tych doświadczeń w czasie u poszczególnych osób. Ktoś, kto padł ofiarą
kradzieży czy napadu i pobicia w którymś roku, miał też istotnie wyższe ryzyko zastania ofiarą tych przestępstw po
dwóch, czterech a nawet w niektórych przypadkach i po sześciu latach. Nie dziwi natomiast stałość doświadczeń
sprawców: bycie oskarżonym i zatrzymanym przez policję zwiększa w stopniu znaczącym statystycznie powtórne
oskarżenie lub zatrzymanie przez policję po upływie wielu lat (wszystkie korelacje dla sprawców i ofiar łamania
prawa między 2009 i 2015 rokiem są istotne statystycznie). Można zatem mówić nie tylko o stałych predyspozycjach
do wchodzenia w konflikt z prawem, ale także o stałych — w odniesieniu do pewnych kategorii doświadczeń —
cechach ofiary, co potwierdza tezy wiktymologów: pewni ludzie są bardziej od innych narażeni na powtarzalne doświadczenia
bycia ofiarą czyjejś agresji.
Tabela 5.10.21. Odsetek osób w wieku 18+ lat przyznających się do doświadczeń związanych z łamaniem prawa
w latach 1993-2015
Doświadczenie 1993 r. 1995 r. 2000 r. 2003 r. 2005 r. 2007 r 2009 r. 2011 r. 2013 r. 2015 r.
Ofiara kradzieży 5,1 5,4 6,8 5,6 5,7 4,3 3,3 2,8 2,8 2,1
Ofiara napadu i pobicia 1,6 1,7 1,5 1,3 1,2 1,1 0,9 0,7 1,0 0,7
Ofiara włamania do domu 1,2 1,2 2,0 4,1* 3,5 2,1 1,7 1,5 1,6 1,1
Oskarżony w sprawie kryminalnej
0,5 0,4 1,0 1,1 1,2 1,5 1,2 1,1 1,1 1,1
Oskarżony w sprawie cywilnej 0,4 0,6 0,8 0,9 0,9 0,9 0,7 0,6 0,6 0,6
Zatrzymany przez policję bd bd bd 2,2 2,5 3,2 3,4 3,3 3,1 3,1
Bliska osoba była aresztowana
lub miała kłopoty z prawem
bd bd 2,9 2,8 3,6 3,8 3,0 2,7 2,5 1,9
Sprawca kolizji lub wypadku
drogowego
bd bd bd bd bd 1,6 1,7 1,7 1,5 1,6
* od 2003 pytano o włamanie do domu lub samochodu.
Źródło danych: lata 1993 i 1995 — Czapiński, 1998; lata 2000-2015 — Diagnoza Społeczna.
Na odnotowanie zasługuje fakt, że wśród oskarżonych o czyny karalne lub zatrzymanych przez policję jest znacznie
większy odsetek ofiar kradzieży, napadu i pobicia niż w populacji generalnej (tabela 5.10.22). Oznacza to, że wiele
przestępstw popełnianych jest w ramach środowisk przestępczych. Ci, którzy łamią prawo, sami narażeni są bardziej
od praworządnych obywateli na przemoc ze strony innych łamiących prawo.
Tabela 5.10.22. Interkorelacje doświadczeń związanych z łamaniem prawa w 2015 r.
Doświadczenie 2 3 4 5 6 7 8
1. Okradziono mnie 0,295 0,345 0,075 0,091 0,083 0,039 0,063
2. Zostałem napadnięty i pobity 0,086 0,130 0,137 0,147 0,059 0,112
3. Włamano się do mojego domu lub samochodu 0,070 0,065 0,069 0,072 0,040
4. Zostałem oskarżony o czyn, za który grozi kara więzienia lub
0,164 0,284 0,091 0,127
grzywna
5. Byłem zatrzymany przez policję 0,158 0,117 0,114
6. Zostałem oskarżony w sprawie cywilnej 0,106 0,084
7. Spowodowałem kolizję lub wypadek drogowy 0,052
8. Bliska osoba została aresztowana lub miała kłopoty z prawem
UWAGI: wszystkie współczynniki korelacji są istotne statystycznie na poziomie p=0,000.
Niezależnie od charakteru (czy to w roli ofiary, czy też sprawcy) doświadczenia związane z łamaniem prawa są
skorelowane z piciem alkoholu i zażywaniem narkotyków (tabela 5.10.23). Osoby nadużywające alkohol lub sięgające
po alkohol w trudnych sytuacjach życiowych i zażywające narkotyków częściej są sprawcami, ale także częściej ofiarami
łamania prawa i częściej mają bliskich łamiących prawo.
Tabela 5.10.23. Korelacje doświadczeń związanych z łamaniem prawa z piciem alkoholu
Sięganie po alkohol Zażywanie
Nadużywanie w trudnych sytuacjach
narkotyków
Doświadczenie
alkoholu
Okradziono mnie 0,083 0,080 0,078
Zostałem napadnięty i pobity 0,103 0,112 0,128
Włamano się do mojego domu lub samochodu 0,046 0,045 0,012
Zostałem oskarżony o czyn, za który grozi kara więzienia lub grzywna 0,083 0,049 0,094
Byłem zatrzymany przez policję 0,156 0,117 0,132
Zostałem oskarżony w sprawie cywilnej 0,105 0,051 0,097
Spowodowałem kolizję lub wypadek drogowy 0,070 0,048 0,032
Bliska osoba została aresztowana lub miała kłopoty z prawem 0,097 0,059 0,143
UWAGI: wszystkie współczynniki korelacji z wyjątkiem 0,012 są istotne statystycznie na poziomie p=0,000.
© Rada Monitoringu Społecznego