DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Diagnoza Społeczna 2015 134
Tabela 4.9.4. Początkowy status na rynku pracy a szanse na znalezienie pracy na czas nieokreślony w ciągu dwóch
lat, 2009-2011 i 2011-2013
Początkowy status na rynku pracy 2009-2011 2011-2013 2013-2015
Umowa na czas nieokreślony 79,9 78,7 76,3
Umowa na czas określony 42,7 36,1 37,2
Praca na własny rachunek (pracodawcy i samozatrudnieni)
poza rolnictwem
6,9 4,8 11,6
Pomagający bezpłatnie członek rodziny 2,2 3,4 4,9
Umowy krótkookresowe, cywilnoprawne, okres
próbny
23,1 16,8 9,3
Praca bez formalnej umowy 10,7 4,3 4,5
Bezrobotny 11,6 10,8 11,3
Nieaktywny 2,6 1,9 1,9
*W proc. osób o określonym statusie na rynku pracy dwa lata wcześniej
Stabilność zatrudnienia na podstawie różnych umów można badać w sposób empiryczny obliczając prawdopodobieństwa
utraty pracy i trafienia do bezrobocia w ciągu dwóch lat (
Tabela 4.9.5). Prawdopodobieństwa te można zestawić z prawdopodobieństwami pozostania przez dwa lata w
bezrobociu i napływu z nieaktywności do bezrobocia. Wyniki wskazują, że najlepszą ochronę przed bezrobociem
zapewniały umowy na czas nieokreślony. Prawdopodobieństwo przejścia do bezrobocia w ciągu dwóch lat wynosiło
w latach 2009-2011 i 2011-2013 poniżej 0,028 i obniżyło się do 0,014 w latach 2013-2015. Bezrobotnymi stawały się
rzadko także osoby pracujące jako właściciele firm lub samozatrudnieni, choć w tym przypadku wyraźnie widoczny
był wpływ cyklu koniunkturalnego. Prawdopodobieństwo to wahało się od 0,031 do 0,055, przy czym wyższa wartość
była obserwowana w okresie rosnącego bezrobocia w latach 2011-2013. Podobnie wrażliwe na koniunkturę było
zatrudnienie na czas określony. Ryzyko bezrobocia w okresie poprawy koniunktury lat 2013-2015 wynosiło około
0,041, podczas gdy w okresie słabszej koniunktury 2011-2013 wrosło do 0,092. Wnioski te zgadzają się z obserwacjami
z przedsiębiorstw, w których nieprzedłużanie umów na czas określony jest stosunkowo mało kosztownym i
często wykorzystywanym sposobem redukcji kosztów pracy w okresie słabszego popytu na pracę (Tyrowicz i inni
2012). Wraz z poprawą sytuacji na rynku pracy w latach 2013-2015 obniżyło się także prawdopodobieństwo trafienia
do bezrobocia po dwóch latach osób pracujących na podstawie umów krótkookresowych i cywilnoprawnych oraz
pracujących w szarej strefie. Cały czas ryzyko bezrobocia wśród osób pracujących na podstawie tych umów jest 4-5
krotnie wyższe niż wśród osób zatrudnionych na podstawie umów na czas nieokreślony.
Tabela 4.9.5. Początkowy status na rynku pracy a ryzyko trafienia do bezrobocia w ciągu dwóch lat dla okresów:
2009-2011, 2011-2013 i 2013-2015.
Początkowy status na rynku pracy 2009-2011 2011-2013 2013-2015
Umowa na czas nieokreślony 0,028 0,028 0,014
Umowa na czas określony 0,069 0,092 0,041
Samozatrudnienie (poza rolnictwem) 0,035 0,055 0,031
Pomagający bezpłatnie członek rodziny 0,022 0,034 0,019
Umowy krótkookresowe, cywilnoprawne, okres próbny 0,111 0,106 0,070
Praca bez formalnej umowy 0,146 0,157 0,089
4.9.1.4 Wyniki analizy kohortowej
Ważne zmiany strukturalne można często szybciej dostrzec, śledząc zmiany w zachowaniu poszczególnych generacji
niż obserwując wskaźniki przekrojowe, które siłą rzeczy agregują i zrywają często powiązania pomiędzy danymi
wynikające z faktu, że dotyczą one tych samych grup ludzi, ale w różnym wieku. W przypadku analizy zmian dotyczących
stabilności pozycji zawodowej osób na rynku pracy oznacza to, że w poszukiwaniu potencjalnych niekorzystnych
zmian dotyczących stabilności pozycji pracowników na rynku pracy warto zastosować podejście polegające na
obserwowaniu dalszych losów wybranych generacji (kohort) osób.
Dostępność odpowiednich pytań w badaniu Diagnoza Społeczna pozwala na obserwację zmian struktury kontraktów
o pracę w latach 2007-2015. Stąd obserwując generację osób, które ukończyły 25-26 lat w 2007 roku można
prześledzić losy osób, które powinny trafić na rynek pracy niezależnie od ścieżki kształcenia, jaką wybrały. Wyniki
tej analizy (Tabela 4.9.6) wskazują, że choć udział osób pracujących na czas określony wśród absolwentów wynosił
jedynie około 27 proc., to po dwóch latach wzrastał do około 40 proc. i powiększał się do około 45 proc. w kolejnych
6 latach. Udział umów o pracę na czas określony zmniejszał się stosunkowo powoli. Szybszy spadek kontraktów
czasowych dokonywał się w okresach 2007-2009 oraz 2013-2015, czyli okresach poprawy sytuacji na rynku pracy.
Wraz ze zdobywaniem doświadczenia na rynku pracy początkowo rośnie udział osób prowadzących własną działalność
poza rolnictwem, ale w wieku około 32-35 lat ustabilizował się. Stopniowe przejmowanie gospodarstw rolnych
© Rada Monitoringu Społecznego