DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Diagnoza Społeczna 2015 45
Zróżnicowanie pomiędzy grupami gospodarstw, wyróżnionymi ze względu na wszystkie zastosowane w badaniu
kryteria, deklarujących ograniczanie bieżących potrzeb w przypadku zbyt niskich dochodów nie było zbyt duże. Najczęściej,
w marcu/czerwcu 2015 r., ograniczały swoje potrzeby gospodarstwa domowe pracujących na własny rachunek
i utrzymujące się z niezarobkowych źródeł (odpowiednio prawie 93 proc. i ponad 91 proc. gospodarstw) oraz
gospodarstwa małżeństw wielodzietnych (prawie 92 proc. gospodarstw). Gospodarstwa podejmujące tego typu działania
relatywnie najczęściej zamieszkiwały wieś (prawie 89 proc. gospodarstw z tych miast) oraz województwa zachodniopomorskie
i warmińsko-mazurskie (odpowiednio ponad 95 proc. i prawie 94 proc. gospodarstw z tych województw).
Najczęściej zaciągały pożyczki, gdy ich stałe dochody nie pozwalały na zaspokojenie bieżących potrzeb, gospodarstwa
domowe pracowników (ponad 31 proc. gospodarstw z tej grupy) oraz gospodarstwa wielorodzinne (prawie
45 proc. gospodarstw). Tego typu zachowania występowały także najczęściej wśród gospodarstw zamieszkujących
największe miasta, o liczbie mieszkańców powyżej 500 tys. (31 proc. gospodarstw) oraz województwa lubuskie i
kujawsko-pomorskie (odpowiednio ponad 37 proc. i ponad 34 proc. gospodarstw).
W marcu/czerwcu 2015 r. korzystanie z pomocy krewnych, w sytuacjach gdy stałe dochody nie pozwalały na
zaspokojenie bieżących potrzeb, charakteryzowało przede wszystkim gospodarstwa domowe utrzymujących się z niezarobkowych
źródeł (prawie 59 proc. gospodarstw z tej grupy) oraz gospodarstwa nierodzinne jednoosobowe (ponad
43 proc. gospodarstw). Gospodarstwa postępujące w powyższy sposób najczęściej zamieszkiwały małe miasta o liczbie
mieszkańców 20-100 tys. i największe miasta o liczbie mieszkańców powyżej 500 tys. (po ponad 39 proc. gospodarstw)
oraz województwa opolskie (prawie 47 proc. gospodarstw) i zachodniopomorskie (42 proc. gospodarstw).
W sytuacji, gdy stałe dochody nie pozwalały na zaspokojenie bieżących potrzeb, zarówno gospodarstwa domowe
z bezrobotnymi jak i gospodarstwa domowe bez bezrobotnych najczęściej reagowały w podobny sposób jak grupy
gospodarstw wyodrębnione według innych kryteriów typologicznych. Zwraca natomiast uwagę o wiele większa częstotliwość
korzystania w takich sytuacjach, w grupie gospodarstw z bezrobotnymi niż w grupie gospodarstw bez
bezrobotnych, z pomocy opieki społecznej (odpowiednio prawie 37 proc. i zaledwie niecałe 14 proc. gospodarstw z
tych grup korzystało z tej formy pomocy).
Aktywny sposób działań podejmowanych w sytuacji gdy stałe dochody nie pozwalały na zaspokojenie bieżących
potrzeb, tj. podejmowanie dodatkowej pracy przez członka gospodarstwa, preferowały relatywnie najczęściej gospodarstwa
domowe rolników i pracujących na własny rachunek (odpowiednio prawie 30 proc. i prawie 27 proc. gospodarstw)
oraz gospodarstwa domowe wielorodzinne (ponad 27 proc. gospodarstw), natomiast najrzadziej gospodarstwa
emerytów i rencistów (odpowiednio prawie 6 proc. i prawie 9 proc. gospodarstw) oraz gospodarstwa domowe nierodzinne
jednoosobowe (niecałe 4 proc. gospodarstw). Gospodarstwa preferujące tego typu działania zamieszkiwały
najczęściej największe miasta o liczbie mieszkańców powyżej 500 tys. (prawie 17 proc. gospodarstw) oraz województwo
podkarpackie (ponad 19 proc. gospodarstw).
Około 24 proc. gospodarstw domowych oceniało w marcu/czerwcu 2015 r., że ich sytuacja dochodowa w porównaniu
do sytuacji sprzed 2 lat pogorszyła się, ponad 14 proc., że się poprawiła, a prawie 62 proc., że nie zmieniła się.
Odsetek pesymistycznych ocen zmian był przy tym o około 8 punktów procentowych niższy, a optymistycznych o
prawie 6 punktów procentowych wyższy niż w 2013 r. Pesymistyczna ocena zmian najczęściej była formułowana
wśród gospodarstw domowych utrzymujących się z niezarobkowych źródeł (ponad 47 proc. gospodarstw) oraz gospodarstw
domowych rodzin niepełnych (około 34 proc. gospodarstw). W grupie gospodarstw domowych z bezrobotnymi
ponad 42 proc. twierdziło, że ich sytuacja dochodowa pogorszyła się. Natomiast w grupie gospodarstw bez
bezrobotnych takie deklaracje składało tylko niecałe 22 proc. gospodarstw. Gospodarstwa uważające, że ich sytuacja
dochodowa w porównaniu do sytuacji sprzed 2 lat pogorszyła się, najczęściej zamieszkiwały najmniejsze miasta i
wieś (po ponad 25 proc. gospodarstw z tych klas miejscowości zamieszkania) oraz województwo podkarpackie (ponad
27 proc. gospodarstw).
4.1.3. Zmiana strategii radzenia sobie w dłuższym okresie
W ostatnich 15 latach znacząco spadł odsetek gospodarstw domowych wiążących koniec z końcem z wielką
trudnością i z trudnością (odpowiednio o 18 i 9 pp.), a wzrósł -- radzących sobie raczej łatwo i łatwo (odpowiednio o
15 i 5 pp.) (wykres 4.1.9).
Najsilniej wzrósł w ostatnich 15 latach odsetek gospodarstw domowych twierdzących, że żyją oszczędnie i dzięki
temu starcza im na wszystko (o 10 p.p). Wzrósł także o 11 pp. odsetek gospodarstw, którym starcza na wszystko i
jeszcze oszczędzają na przyszłość, zmalał natomiast procent gospodarstw w najtrudniejszej sytuacji, którym pieniędzy
nie starcza na spłatę kredytu, opłaty za mieszkanie czy na ubranie (wykres 4.1.10). Wzrósł ponownie do poziomu z
2000 r. odsetek gospodarstw żyjących bardzo oszczędnie z myślą o poważniejszych zakupach.
© Rada Monitoringu Społecznego