DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Skumulowana zmiana
procentowa
Diagnoza społeczna 2015 415
9. JAKOŚĆ ŻYCIA W POLSCE – WYGRANI I PRZEGRANI
JANUSZ CZAPIŃSKI
9.1. Plus dla Polaka, minus dla Polaków
Polacy bogacili się między 2002 i 2012 rokiem w tempie nieco wolniejszym od wzrostu PKB 105 , ale w ostatnich dwóch latach
wzrost dochodów ekwiwalentnych gospodarstw domowych, po niewielkim spadku w 2012 r., dogonił wzrost PKB (wykres
9.1.1). Oznacza to wzrost udziału płac w PKB. W ślad za tym rośnie zadowolenie z finansów rodziny (patrz rozdz. 5.2), spada
odsetek gospodarstw domowych, których dochody nie pozwalają na zaspokojenie potrzeb (tabela 9.1.1). Zaradność Polaków
umożliwia im poprawę własnego bytu bez oglądania się na innych i niezależnie od stanu wspólnoty. Ilustracją rozwodu obywateli
ze swoim państwem jest zestawienie oceny sytuacji w kraju z odsetkiem respondentów żyjących w gospodarstwach domowych,
w których stałe dochody nie wystarczają na zaspokojenie bieżących potrzeb (tabela 9.1.1). Mimo systematycznej poprawy indywidualnego
bytu (niemal czterokrotny spadek ubogich gospodarstw od 1992 r.) pozostajemy niezadowoleni z sytuacji w kraju
(konsekwentnie od początku transformacji jest to najniższy wskaźnik satysfakcji w zbiorze 16 różnych aspektów życia — por.
rozdz. 5.2). I chociaż proc. zadowolonych z sytuacji w kraju jest obecnie ponad 3-krotnie większy niż w 1992 r., to nie widać
żadnego związku miedzy materialną sytuacją gospodarstw domowych a zadowoleniem z sytuacji w kraju. Np. w1997 r. zadowolonych
z sytuacji w kraju było tyle samo co w 2011 r., mimo że w tym czasie odsetek gospodarstw, których dochody pozwalały
zaspokoić potrzeby, wzrósł ponad dwukrotnie. To ilustruje doskonale, jaką drogę przeszli Polacy w poprawianiu jakości swojego
życia, a jaką drogę w opinii obywateli przeszła Polska. Rozwijamy się wciąż molekularnie a nie zespołowo (Czapiński, 2008).
Zasadniczym tego powodem jest przypuszczalnie brak kapitału społecznego (Czapiński, 2011b).
69
59
49
39
29
19
9
-1
Dochód roczny na jednostkę ekwiwalentną
55,8 59,2
57,6
PKB
52,5
44,6
46,4
48
38
21,3
17,1
5,6
11
8
0
1999 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014
Wykres 9.1.1. Skumulowana procentowa zmiana realnych wartości dochodu rocznego gospodarstw domowych na jednostkę ekwiwalentną,
PKB i budżetu państwa w okresie od 1999 r. do 2012 r.
Tabela 9.1.1. Odsetek gospodarstw domowych deklarujących, że ich stałe dochody nie pozwalają na zaspokojenie bieżących
potrzeb, oraz odsetek dorosłych Polaków zadowolonych z sytuacji w kraju w latach 1992-2013
Wskaźnik 1992 1993 1994 1995 1996 1997 2000 2003 2005 2007 2009 2011 2013 2015
Odsetek gospodarstw,
w których stałe dochody
nie zaspokajają
70,6 74,2 68,8 64,5 64,8 66,2 46,7 42,3 37,0 30,2 28,0 25,7 24,8 19,0
potrzeb
Odsetek osób zadowolonych
z sytuacji w 9,4 8,2 11,2 16,4 20,1 25,7 19,7 14,1 12,6 19,3 27,0 26,0 23,5 31,0
kraju
Źródło danych: lata 1992-1997 — Czapiński, 1998; lata 2000-2015 — Diagnoza Społeczna.
Rosnącej zaradności indywidualnej nie towarzyszy wzrost umiejętności współpracy (por. rozdz. 6.3). A nie uczymy się
współpracy, bo nie ufamy ogólnie innym ludziom; wyjątek robimy tylko dla członków własnej rodziny i – rzadziej -- sąsiadów.
Nie ufamy także generalnie instytucjom (z wyjątkiem NBP) (wykres 9.1.2).
105
Dane te dotyczą dochodu miesięcznego na jednostkę ekwiwalentną z roku poprzedzającego badanie, a więc w badaniu tegorocznym z 2014 r.
© Rada Monitoringu Społecznego