DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Diagnoza Społeczna 2015 138
wieku wyższy był także udział osób na stałe związanych z pracą w rolnictwie. Efekt ten wynikał zarówno z czynnika
generacyjnego – praca w rolnictwie była popularniejsza wśród starszych generacji, jak i wymianą pokoleniową – im
wyższy wiek tym większe prawdopodobieństwo, że obserwowane osoby przejęły gospodarstwo rolne i nie musiały
utrzymywać się z pracy w innych sektorach gospodarki.
Pozostałymi najpopularniejszymi sekwencjami na rynku pracy były różne kombinacje pracy na podstawie umów
o pracę na czas nieokreślony i określony. Wśród osób mających w 2009 roku 25-29 lat tylko te umieszczone w rankingu
najpopularniejszych stanowiły około 16 proc. wszystkich sekwencji. Można je wiązać z ruchem kadrowym
pomiędzy pracodawcami. W przypadku zmiany pracy zwykle pracownicy wstępnie zatrudniani są na podstawie umów
na czas określony a dopiero potem oferowane są im stabilniejsze rodzaje umów. Sekwencje związane z takim ruchem
kadrowym są coraz mniej częste wśród starszych osób. Wśród generacji, która w 2009 roku miała 30-34 lata, stanowiły
one 13,2 proc. a w generacji mającej wtedy 45-49 lat około 10 proc. Oznaką segmentacji rynku pracy jest natomiast
występowanie grupy osób stale zatrudnionych na podstawie umów krótkookresowych (7>7>7>7) lub stale samozatrudnionych
(4>4>4>4). Tego rodzaju zjawisko było jednak na tyle częste, aby znaleźć się w rankingu jedynie
wśród osób powyżej 30 lat, ponadto częstość w przypadku umów krótkookresowych nie przekraczała 1,5 proc. osób,
zaś w przypadku samozatrudnienia wyniosła około 1 proc. osób, które w 2009 roku miały 45-49 lat.
Na zakończenie warto zauważyć, że wraz z wiekiem rośnie częstość „najpopularniejszych” sekwencji karier zawodowych,
co oznacza, że kariery zawodowe stabilizują wokół pewnych wzorców. Wiek po ukończeniu studiów
wyższych jest natomiast okresem, w którym duża część możliwych karier nie jest opisywana przez najczęstsze sekwencje.
Prawie 60 proc. osób w wieku 25-29 lat w 2009 roku w ciągu następnych 6 lat doświadczyło zmian na rynku
pracy nie mieszczących się w opisie dokonanym za pomocą 10 najczęściej występujących sekwencji. Dla pozostałych
grup wieku odsetek ten był wyraźnie niższy.
Analiza najpopularniejszych sekwencji stanów na rynku pracy nie wyczerpuje całości potencjalnych zmian, jakie
mogą opisywać kariery zawodowe (biografie zawodowe) jednostek. Jak łatwo obliczyć, liczba możliwych kombinacji
8 możliwych stanów na rynku pracy w ciągu 4 okresów obserwacji wynosi 4096. W celu ograniczenia tej liczby,
możliwe sekwencje sklasyfikowano w postaci 8 kategorii oceniających kariery zawodowe pojedynczych osób z
punktu widzenia stabilizacji zawodowej i dochodowej (Tabela 4.9.8). Jako miernik takiej stabilizacji zastosowano
informacje o rodzaju umowy, na podstawie której świadczona jest praca 38 .
Po pierwsze, wyodrębniona została kategoria osób, które przez cały okres pozostawały w zatrudnieniu na czas
nieokreślony (I). Kategoria ta odpowiada sekwencji 1>1>1>1 (por. Tabela 4.9.7). Jako druga kategoria (II) wyodrębnione
zostały kombinacje prowadzące w ciągu 6 lat do bardziej stabilnej sytuacji dochodowej (zdobycia pracy lub
polepszenia warunków umowy o pracę). W kolejnej kategorii (III) znalazły się osoby, które w całym okresie pracowały
na podstawie umów o pracę, ale pod koniec obserwacji w 2015 roku nie pracowały na podstawie umowy na czas
nieokreślony. Osoby te przed 2015 rokiem mogły być okresowo bezrobotne lub nieaktywne zawodowo.
W odrębnej kategorii (IV) skalsyfikowane zostały osoby, które w 2015 roku również nie miały umowy na czas
nieokreślony, a dodatkowo doświadczyły przynajmniej jednego epizodu pracy na podstawie umów krótkoterminowych
lub samozatrudnienia. We wszystkich powyższych kategoriach przyjęto założenie, że w 2015 roku osoby pracowały
lub były okresowo nieaktywne zawodowo. Do kategorii V trafiły wszystkie osoby, które w 2015 roku były
bezrobotne, choć przed 2015 rokiem miały przynajmniej epizod pracy. Odrębną kategorię (VI) stanowiły także osoby,
które pracowały lub trafiły do pracy w rolnictwie. Dwie ostatnie kategorie stanowiły osoby nie pracujące przez cały
okres obserwacji. Kategoria VII dotyczyła osób, które przynajmniej okresowo poszukiwały pracy, natomiast kategoria
VIII osób, które przez cały okres były nieaktywne zawodowo (por. Tabela 4.9.7, sekwencja 0>0>0>0).
Tabela 4.9.8. Biografie zawodowe respondentów w latach 2009-2015 według ich wieku w 2009 roku*
Wiek w 2009 roku
Typy karier zawodowych
15-19 25-29 35-39 45-49
I. Zatrudnienie na czas nieokreślony cały czas 0,1 13,8 26,2 27,8
II. Kariera prowadząca do poprawy stabilności zatrudnienia i dochodów 10,9 28,7 20,1 14,7
III. Praca tylko na umowy o pracę, ale brak stabilizacji 22,6 19,4 14,0 12,8
IV. Praca z epizodami umów innych niż o pracę, brak stabilizacji 14,3 18,2 15,6 13,9
V. Praca na podstawie różnych umów – bezrobocie aktualnym problemem 2,2 3,0 2,7 2,8
VI. Praca lub przejście do pracy w rolnictwie 2,0 6,4 9,5 12,9
VII. Niepowodzenia w szukaniu pracy (tylko bezrobocie lub nieaktywność) 11,5 2,8 3,9 4,1
VIII. Bierność zawodowa przez cały czas 36,2 6,4 7,2 10,0
*liczby w kolumnach sumują się do 100 proc.
38
W przyjętym sposobie oceny stabilności zatrudnienia założono, że najbardziej stabilne warunki pracy poza rolnictwem są związane z umowami
na czas nieokreślony. W analizie prowadzenie własnego biznesu i samozatrudnienie sklasyfikowane zostały jako mniej stabilne formy pracy od
umów na czas nieokreślony, choć bardziej stabilne od pozostałych form pracy. Autor jest świadomy arbitralności założeń, ale przyjął je dla uproszczenia
analizy.
© Rada Monitoringu Społecznego