DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Diagnoza Społeczna 2015 167
Wciąż niezmiennie dochody osób aktywnych edukacyjnie są wyższe niż biernych edukacyjnie. W porównaniu z latami
2009-2011 przywróceniu uległ wzrostowy trend dochodów osobistych netto wśród osób aktywnych edukacyjnie,
choć już o zdecydowanie mniejszej skali (w latach 2009-2011 nastąpił wzrost o 22 proc.). Jest to także zmiana w
porównaniu do lat 2007-2009, kiedy dynamika wzrostu dochodów była bardzo znaczna, ale jednakowa dla obu porównywanych
grup osób tzn. zarówno dochody podnoszących swe kwalifikacje w ciągu tego okresu, jak i biernych
edukacyjnie wzrosły o średnio 37 proc. Dla przypomnienia w latach 2005 i 2007 dochody na osobę w gospodarstwach
domowych dokształcających się rosły szybciej niż osób niedokształcających się. Ta korzystna zmiana dochodów dla
obu grup respondentów z lat 2007-2009 związana była z ogólnym wzrostem płac obserwowanym w ciągu tych dwóch
lat, a szczególnie w 2008 roku. Obniżenie dynamiki wzrostu płac w latach 2009-2011, szczególnie dla osób biernych
edukacyjnie związane jest ze spowolnieniem gospodarczym ostatnich lat, podobnie jak pogorszenie się sytuacji osób
aktywnych edukacyjnie w latach 2011-2013. Jednak ustalenie przyczyn różnej dynamiki zmian dochodów osobistych
netto w okresie ostatnich dwóch lat pomiędzy osobami aktywnymi i biernymi edukacyjnie wymaga dokładniejszych
analiz.
Kobiety, które w ciągu ostatnich 2 lat podnosiły swoje kwalifikacje, charakteryzują się niższym średnim dochodem
w porównaniu z mężczyznami aktywnymi edukacyjnie. W latach 2007-2009 dynamika średniego dochodu kobiet
i mężczyzn, którzy podejmowali dokształcanie, była taka sama (wzrost o 37 proc.), co oznaczało utrzymanie się 16
procentowej luki dochodowej według płci z poprzedniego okresu. Natomiast w latach 2009-2011 dochody osobiste
mężczyzn rosły szybciej niż kobiet (24 proc. wobec 21 proc.), a zatem luka dochodowa według płci zwiększyła się
do 18 proc. W latach 2011-2013 średni dochód osób dokształcających się zmalał dla obu płci, ale silniej dla kobiet
(około 19 proc.) niż dla mężczyzn (około 8 proc.), co przełożyło się na zwiększenie luki dochodowej według płci do
38 proc. W obecnie analizowanym okresie średnie dochody netto kobiet i mężczyzn podejmujących trud dokształcania
się wzrosły w równym stopniu (o 6 proc.), co utrwaliło wielkość luki między płciami odnotowaną w poprzednim
okresie.
Sytuacja wygląda odmiennie w przypadku osób biernych edukacyjnie. W latach 2007-2009 średnie dochody osobiste
kobiet niepodnoszących swoich kwalifikacji wzrosły silniej niż dochody mężczyzn biernych edukacyjnie (40
proc. wobec 34 proc. dla mężczyzn), co prowadziło do spadku luki dochodowej z około 24 proc. w 2007 roku do 21
proc. w 2009 roku. W latach 2009-2011 dochody biernych edukacyjnie osób rosły znacznie wolniej niż podnoszących
we kwalifikacje, silniej jednak dla kobiet niż mężczyzn (8 proc. wobec 5 proc.), co przełożyło się na dalszy spadek
luki dochodowej do 19 proc., który był kontynuowany także w latach 2011-2013. Średni dochód osobisty netto kobiet
biernych edukacyjnie w okresie 2011-2013 wzrósł silniej (około 12 proc.) niż mężczyzn (około 4 proc.), wobec czego
luka dochodowa zmalała do około 13,1 proc. W obecnym okresie nastąpiła ponownie zmiana dynamiki średnich dochodów
netto osób niedokształcających się. Dla kobiet nastąpił spadek o 4 proc., a dla mężczyzn wzrost o 7 proc., co
doprowadziło do powiększania luki między płciami wśród biernych edukacyjnie do 27 proc.
Porównując zmiany sytuacji dochodowej pomiędzy osobami aktywnymi i biernymi edukacyjnie, odrębnie dla
kobiet i mężczyzn, zaobserwować można interesujące zmiany. Luka dochodowa pomiędzy kobietami podnoszącymi
swoje kwalifikacje, a biernymi edukacyjnie zmniejszyła się z 40 proc. w 2007 roku do 37 proc. w 2009 roku, aby w
2011 roku ponownie wzrosnąć aż do 54 proc. Natomiast wśród mężczyzn wzrosła od 27 proc. w 2007 roku, poprzez
30 proc. w 2009 roku aż do 52,4 proc. w 2011 roku. W 2013 roku luka dochodowa dla kobiet wyniosła zaledwie około
10 proc., ale już w roku 2015 wzrosła ponownie do poziomu 21,5 proc. Dla mężczyzn natomiast luka w 2013 roku
wyniosła około 34 proc., ale dwa lata później nieznacznie spadła do poziomu 32 proc. Tak znaczny spadek luki
dochodowej pomiędzy aktywnymi i biernymi edukacyjnie w 2013 roku, zwłaszcza dla kobiet był przede wszystkim
wynikiem spadku średnich dochodów osobistych osób aktywnych edukacyjnie.
Dynamika kwartyli rozkładów dochodów w obu grupach respondentów wykazuje korzystny wpływ aktywności
edukacyjnej na rozkłady dochodów dla kobiet i mężczyzn. Dla mężczyzn aktywnych edukacyjnie mediana dochodów
w 2013 roku zmalała przy stabilizacji pierwszego i trzeciego kwartyla w porównaniu z rokiem 2011, w 2015 roku
natomiast wzrosła, czemu ponownie towarzyszyła stabilizacja pierwszego i trzeciego kwartyla. Dla kobiet aktywnych
edukacyjnie w 2013 roku spadł trzeci kwartyl, a istotnie wzrósł pierwszy kwartyl przy stabilizacji wartości mediany
rozkładu średnich dochodów osobistych, co prowadziło do spadku rozwarstwienia dochodów tej grupy kobiet. W
przeciwieństwie do tego w 2015 roku istotnie zmalał pierwszy kwartyl, a wzrósł trzeci przy stabilizacji wartości mediany,
co skutkowało zwiększeniem się rozwarstwienia dochodów kobiet w ostatnim analizowanym okresie.
W okresie 2009-2011 największą dynamikę zmian dochodów mężczyzn aktywnych edukacyjnie wykazała mediana,
a następnie trzeci kwartyl, w przeciwieństwie do okresu 2007-2009, kiedy najsilniej wzrósł pierwszy kwartyl
(por. tabela 4.9.28.). Korzyści z poprawy kwalifikacji przez kobiety w okresie 2009-2011 dotyczyły natomiast tylko
najniższych grup dochodowych (nieznaczny wzrost pierwszego kwartyla).
Zaskakującym dla 2013 roku był fakt, że zarówno dla kobiet jak i mężczyzn biernych edukacyjnie nastąpił wzrost
dochodów w porównaniu z niewielkim spadkiem dla osób aktywnych edukacyjnie, co zdaje się świadczyć o relatywnym
spadku korzyści z poprawy kapitału ludzkiego przy pewnym poziomie jego nasycenia. Obecna sytuacja wskazuje
na wzrost dochodów kobiet dokształcających się w porównaniu ze spadkiem dla kobiet niepodejmujących trudu dokształcania
się przy równomiernym wzroście dochodów dla mężczyzn aktywnych i biernych edukacyjnie.
© Rada Monitoringu Społecznego