DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Rok udany Rok nieudany
Diagnoza społeczna 2015 264
Od innych ludzi
34,9
33,1
31,6
27,2
27
Od losu
54,4
57,5
56,6
50,2
46,6
Od władz
Ode mnie
Od innych ludzi
19,3
22,1
24
33,3
30,2
27,1
24,5
32,4
26,6
23,9
24,4
21,8
24
39
52,2
2015
2011
2009
2003
2000
Od losu
36,7
37,9
37,1
38,5
43,6
Od władz
2,7
4,4
3,5
5,4
11,9
Ode mnie
81,6
81,7
81,1
76,5
82,8
0 20 40 60 80 100
Wykres 5.10.11. Od kogo zależało, że miniony rok był w życiu respondenta udany lub nieudany? (procent wskazań na
samego siebie, na władze, los i innych ludzi wśród osób oceniających miniony rok jako udany lub nieudany
w 2000, 2003, 2009, 2011 i 2015 r.)
Atrybucję przyczynową do Ja niezależną od oceny zdarzeń, których dotyczy (czy miniony rok należał do udanych,
czy też nieudanych), można potraktować jako wskaźnik autodeterminizmu (wewnętrznej kontroli nad własnym życiem).
Analogicznie niezależną od oceny zdarzeń atrybucję do losu uznać można za wskaźnik fatalizmu. Aczkolwiek
fatalizm nie musi być całkowitym przeciwieństwem autodeterminizmu (ludzie mogą dzielić w swoim przekonaniu
odpowiedzialność za bieg spraw między siebie i los), te dwa style atrybucji pozostają w pewnej wobec siebie opozycji.
Świadczy o tym ujemna korelacja cząstkowa między atrybucją przyczynową wydarzeń minionego roku do siebie i
losu przy kontroli oceny tych wydarzeń (r=-0,40, N=20220). Pewnym sprawdzianem trafności wskaźników autodeterminizmu
i fatalizmu są ich korelacje ze strategiami radzenia z problemami (por. rozdz. 5.8). Strategia zadaniowa
koreluje istotnie dodatnio ze wskaźnikiem autodeterminizmu (r=0,19) i ujemnie ze wskaźnikiem fatalizmu (r=-0,06);
strategia emocjonalna odwrotnie: odpowiednio r=-0,08 i r=0,16.
Poziom autodeterminizmu i fatalizmu jest zróżnicowany w zależności od cech społeczno–demograficznych (tabela
5.10.5). Wśród kobiet autodeterminizm jest o 1/4 rzadszy a fatalizm o niemal połowę częstszy niż wśród mężczyzn.
Autodeterminizm spada, a fatalizm rośnie wraz z wiekiem; wśród osób w wieku 65+ lat autodeterminizm jest
o 1/4 rzadszy a fatalizm ponad dwukrotnie częstszy niż w grupie respondentów w wieku 16-24 lata. Im wyższe są
dochody, tym częstszy jest autodeterminizm. Klasa miejscowości zamieszkania nie różnicuje w 2015 r. autodeterminizmu
i fatalizmu, choć dwa lata wcześniej mieszkańcy wsi mieli jeszcze niższy wskaźnik autodeterminizmu i wyższy
fatalizmu, zwłaszcza w porównaniu z mieszkańcami dużych aglomeracji. Im wyższe wykształcenie tym większy autodeterminizm,
ale nie mniejszy fatalizm. W przekroju społeczno-zawodowym fatalistami najczęściej bywają renciści,
emeryci i rolnicy. Renciści, emeryci i rolnicy mają najniższy wskaźnik autodeterminizmu. Najwyższy wskaźnik autodeterminizmu
mają prywatni przedsiębiorcy. Wskaźnik autodeterminizmu jest najwyższy a fatalizmu najniższy
wśród osób owdowiałych. Sugeruje to, że decyzję o rozwodzie lub separacji łatwiej podejmują osoby, które nie poddają
się losowi. Osoby owdowiałem charakteryzuje wysoki wskaźnik fatalizmu. Najsilniej różnicuje poziom analizowanych
zmiennych ocena minionego roku. Ośmiokrotnie mniej jest autodeterministów i o 90 proc. więcej fatalistów
wśród tych, którzy uznali miniony rok za nieudany.
Proc.
© Rada Monitoringu Społecznego