DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Współczynnik Giniego * 100
Proc.
Diagnoza społeczna 2015 221
Mimo znacznego realnego wzrostu dochodów osobistych nastąpił dalszy spadek ich rozwarstwienia mierzonego
współczynnikiem Giniego (wykres 5.5.1).
40
37,27
35
35,17
33,74
33,04
30
25
2009 2011 2013 2015
Wykres 5.5.1. Współczynnik Giniego w latach 2009-2015 dla dochodów osobistych w całych próbach
5.5.2. Stopa zwrotu z inwestowania w wykształcenie na poziomie wyższym
Jednym z głównych, jeśli nie najważniejszym czynnikiem różnicującym dochody osobiste jest wykształcenie. Boom
edukacyjny, który zaczął się w Polsce od pierwszych lat transformacji, dowodzi, że obywatele w mig pojęli tę zależność.
Warto jednak bliżej przyjrzeć się tej zależności, aby oszacować, jak bardzo wykształcenie, ku któremu aspiruje
ok. 70 proc. rodziców uczniów w wieku do 16 lat (por. rozdz. 4.5.3), czyli wyższe, jest opłacalną finansowo inwestycją.
Wskaźnikiem opłacalności każdej inwestycji jest stopa zwrotu. Dla inwestycji edukacyjnych jest ona stosunkowo
prosta do policzenia. Trzeba od różnicy zarobków między osobą kończącą dany szczebel edukacji i jej rówieśnikiem
tej samej płci, który zakończył edukację na szczeblu o jeden niższym, odjąć koszt dalszego kształcenia (czesne i utracone
w czasie nauki zarobki) rozłożony na cały okres aktywności zawodowej i podzielić wynik tego bilansu przez
wysokość zarobków niżej wykształconego, iloraz zaś pomnożyć przez 100 (aby wyrazić go w procentach przewagi
zarobkowej netto lepiej wykształconego nad gorzej wykształconym). Uczyniliśmy to w odniesieniu do osób ze stopniem
doktora, dla których partnerami porównawczymi były osoby z dyplomem magistra, oraz absolwentów szkół
wyższych, przyjmując dla nich jako partnerów porównawczych osoby z maturą. Podzieliliśmy przy tym grupę osób
z wyższym wykształceniem na absolwentów studiów magisterskich i studiów licencjackich 62 .
W Polsce stopa zwrotu z wykształcenia jest od lat dużo wyższa niż w krajach o podobnym poziomie rozwoju
(Psacharopoulos, Patrinos, 2004). Dyplom licencjata daje pięciokrotnie mniejszą stopę zwrotu niż dyplom magistra,
a doktorat zwiększa stopę zwrotu w stosunku do magistra o dalsze 37 proc. (wykres 5.5.2). W ostatnich dwóch latach
spadła stopa zwrotu ze wszystkich poziomów studiów po szkole średniej. Dyplomy doktora i magistra zachowały
mimo spadku swoje finansowe znaczenie, ale licencjat przestał być praktycznie opłacalną inwestycją.
60
50
40
30
24,4
47,5
45 45,6
39,8
36,7 35,5
2009
2011
2013
2015
20
10
8,6
5
10,7
7,7
5,5
0
Doktorat Magisterium Licencjat
Wykres 5.5.2. Stopa zwrotu z inwestowania w wykształcenie na poziomie doktoratu, magisterium i licencjatu wśród
osób aktywnych zawodowo w latach 2009-2015
Kobiety zyskują dużo więcej niż mężczyźni na magisterium i licencjaci, ale mniej na doktoracie (wykres 5.5.3).
62
Przyjęliśmy założenie, że wszyscy doktoranci i studenci rezygnują z pracy i tracą tym samym zarobki, jakie osiągają ich koledzy z – odpowiednio –
wykształceniem wyższym magisterskim (absolwenci studiów doktoranckich) i wykształceniem średnim (absolwenci 5-letnich studiów magisterskich i
3-letnich studiów licencjackich lub równoważnych), oraz przyjęliśmy, że wszyscy płacą za swoje studia: w 2013 i 2015 r. - 8 000 zł doktoranci, 35 000
zł magistrowie i 18 000 zł licencjaci, w 2009 i 2011 r., - 7 000 zł doktoranci, 30 000 zł magistrowie i 15 000 zł licencjaci. Wyniki analiz w tym raporcie
mogą się w odniesieniu do wcześniejszych lat różnić od wyników zawartych w raportach z poprzednich edycji Diagnozy Społecznej, ze względu
na zmianę metodologii: w tym roku stopa zwrotu liczona była tylko dla grup aktywnych zawodowo. Przyjęliśmy także tym razem, że wiek emerytalny
dla wszystkich osób czynnych zawodowo wynosi 67 lat.
© Rada Monitoringu Społecznego