DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Diagnoza Społeczna 2015 140
Podsumowując, sytuacja na rynku pracy w latach 2013-2015 wyraźnie się poprawiła i było to widoczne nie tylko
w postaci spadającego bezrobocia, ale także poprawy sytuacji dochodowej gospodarstw domowych. Poprawa sytuacji
na rynku pracy mogła też zachęcić część osób do przechodzenia z samozatrudnienia do pracy etatowej. Zmniejszył
się także odsetek osób, których głównym źródłem utrzymania były umowy cywilnoprawne. Analizy dokonane na
podstawie danych panelowych wskazują jednak, że pomimo lepszej sytuacji na rynku pracy osobom zatrudnionym
na umowach czasowych trudniej było przejść do zatrudnienia na czas nieokreślony, a to jest kluczowym mechanizmem
poprawy stabilności zatrudnienia i zapobiegania segmentacji osób pracujących w gospodarce na grupy o lepszych
i gorszych warunkach pracy. Niestabilność zatrudnienia jest też obserwowana wśród absolwentów, których
droga do etatu na czas nieokreślony wydłużyła się w ostatnich 8 latach. Niepokojąco w kontekście stabilizacji karier
zawodowych osób pokolenia wyżu demograficznego wygląda też perspektywa niestabilnej kariery zawodowej przerywanej
okresami pracy na podstawie umów krótkoterminowych i cywilnoprawnych, która dotyczy około 15 proc.
osób w wieku największej aktywności zawodowej.
Odpowiadając zatem na postawione pytanie, jaki jest stopień segmentacji rynku pracy w Polsce oraz jakie zmiany
nastąpiły w ostatnich latach należy zauważyć, że głównym źródłem niestabilności kontraktów w Polsce nie są umowy
potocznie zwane śmieciowymi, ale umowy o pracę na czas określony. Jednocześnie doświadczenia wcześniejszych
lat wskazują, że tego typu praca daje stosunkowo duże prawdopodobieństwo zdobycia stabilnej umowy, ale wymaga
to dość długiego czasu. Umowy na czas określony (na relatywnie długie okresy) zawierane są także stosunkowo często
przy zmianie pracodawcy i może to tłumaczyć utrzymujący się ich duży udział w zatrudnieniu. W latach 2013-2015
ożywienie na rynku pracy przyniosło z jednej strony zmniejszenie się liczby osób utrzymujących się głównie z samozatrudnienia
lub umów cywilnoprawnych, które utożsamia się z segmentacją rynku pracy. Jednak z drugiej strony
pogorszyły się perspektywy stabilizacji zawodowej osób zatrudnionych na podstawie umów na czas określony.
4.9.4 Godzenie posiadania dzieci i pracy zawodowej – opinie o niektórych rozwiązaniach polityki społecznej
W Diagnozie Społecznej 2013 zmieniono sposób zadawania pytania o rozwiązania, które ułatwiłyby godzenie
pracy zawodowej z obowiązkami rodzinnymi, w tym zwłaszcza z obowiązkami rodzicielskimi, co sprawia, iż nie
można bezpośrednio porównać wyników dwóch ostatnich edycji badania do poprzednich. Ponadto w 2015 roku zmieniono
kafeterię możliwych rozwiązań – usunięto rozwiązania "dłuższy urlop macierzyński" oraz "praca w systemie
zmianowym" oraz dodano "możliwości dzielenia urlopu rodzicielskiego z ojcem"). Z powodu zmiany kafeterii możliwych
nie można rozważać zmian wskazań na poszczególne rozwiązania w porównaniu do poprzedniej edycji Diagnozy
Społecznej. Można jedynie porównać rankingi popularności poszczególnych rozwiązań w kolejnych rundach,
a bardziej szczegółowo analizować odpowiedzi w ramach Diagnozy Społecznej 2015 według różnych cech respondentów.
Wyniki rankingu rozwiązań wskazywanych przez respondentów w badaniach z 2013 i 2015 roku (tabela 4.9.10)
ilustrują, że ranking najpopularniejszych rozwiązań wskazywanych przez respondentów się nie zmienił. W 2015 roku
najczęściej wskazywanymi jako najlepsze zarówno wśród kobiet jak i mężczyzn były:
elastyczny czas pracy – wskazany przez ponad 61 proc. mężczyzn i prawie 59 proc. kobiet,
lepsze możliwości opieki poza domem nad dziećmi do 7 roku życia – wymieniło je prawie 27 proc.
mężczyzn i 31 proc. kobiet,
wyższe zasiłki – wskazało na nie 25 proc. mężczyzn i 24 proc. kobiet,
możliwość wykonywania części pracy w domu – 23 proc. mężczyzn i 28 proc. kobiet.
Tabela 4.9.10. Preferencje dotyczące rozwiązań umożliwiających godzenie pracy zawodowej i obowiązków rodzicielskich
2013 2015
Rozwiązania umożliwiające godzenie pracy zawodowej i obowiązków
Odsetek wskazujących rozwiązanie
jako jedno z
trzech najważniejszych
Odsetek wskazujących rozwiązanie
jako jedno z
trzech najważniejszych
rodzinnych
Mężczyźni Kobiety Mężczyźni Kobiety
Praca w niepełnym wymiarze 15.7 19.0 16.4 23.4
Praca w systemie zmianowym 14.0 13.9 x x
Elastyczny czas pracy 55.1 56.9 60.7 58.7
Możliwość wykonywania części pracy w domu 19.6 24.1 23.0 28.5
Więcej wolnych dni w tygodniu 10.8 11.1 20.1 18.5
Dłuższy urlop macierzyński 18.8 24.0 x x
Dłuższy płatny urlop wychowawczy 17.2 18.4 21.4 27.1
Wyższe zasiłki (wychowawczy, na dzieci) 24.2 22.4 25.5 24.3
Lepsze możliwości opieki poza domem dzieci do 7 lat 32.9 37.1 27.1 31.0
Lepsze możliwości opieki poza domem dzieci w wieku 7-12 lat 14.1 15.5 13.3 14.6
*szarym kolorem zaznaczono trzy rozwiązania o najwyższych wskazaniach dla każdej rozpatrywanej grupy respondentów
© Rada Monitoringu Społecznego