DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Diagnoza społeczna 2015 187
5.1.2. Dane dla prób panelowych 2011-2015
Aby odpowiedzieć na pytanie, jak z upływem czasu, a więc z wiekiem respondentów oraz wszelkimi zmianami
w ich życiu zmieniają się wskaźniki ogólnego dobrostanu psychicznego, musimy odwołać się do prób panelowych
(tych samych respondentów) z dwóch lub większej liczby pomiarów. Wyniki porównań dla wybranych wskaźników
dobrostanu z różnych pomiarów pokazuje tabela 5.1.6. Istotny statystycznie wzrost wskaźnika depresji w próbie panelowej
przy porównaniu danych z wcześniejszych edycji Diagnozy daje się łatwo wyjaśnić niezwykle silnym w
Polsce związkiem depresji z wiekiem 53 . W 2015 r. respondenci byli starsi o 4 lata w porównaniu z 2011 r. i tylko z
tego względu wykazywali większą liczbę symptomów depresji psychicznej niż w 2011 r.
Tabela 5.1.6. Porównanie wartości wskaźników ogólnego dobrostanu psychicznego między 2011 i 2015 r. oraz 2013
i 2015 r. w próbach panelowych (tych samych respondentów)
Zmienna
Rok pomiaru
stand.
Odch.
Średnia
2013 4,22 4,086
Depresja
2015 4,26 4,151
2011 4,10 3,857
2015 4,35 4,134
2013 8,50 1,776
Pragnienie życia
2015 8,55 1,720
2011 8,51 1,776
2015 8,56 1,718
2013 3,86 0,438
Myśli samobójcze
2015 3,87 0,429
2011 3,86 0,437
2015 3,87 0,432
2013 2,76 0,980
Ocena życia
2015 2,75 0,958
2011 2,80 0,986
2015 2,76 0,961
szczęścia 2011 2,12 0,559
2013 2,11 0,562
Poczucie 2015 2,09 0,548
2015 2,09 0,548
* p < 0,000
Średnia
różnica
t
Stopnie
swobody
Poziom
istotności
Korelacja
-0,043 -1,702 15017 ni 0,719*
-0,250 -8,304 11202 0,000 0,685*
-0,054 -3,786 15341 0,000 0,480*
-0,055 -3,156 11419 0,002 0,432*
-0,008 -2,001 15328 0,045 0,272*
-0,009 -1,903 11410 ni 0,258*
0,015 2,015 15360 0,044 0,539*
0,044 4,819 11430 0,000 0,499*
0,020 4,191 15353 0,000 0,440*
0,021 3,678 11432 0,000 0,379*
Ocena całego życia poprawiła się w stosunku zarówno do 2011 r., jak i 2013 r., a także poczucie szczęści wzrosło
w stosunku do 2011 i 2013 r.
Jak już wcześniej wspominałem, zgodnie z cebulową teorią szczęścia (Czapiński, 1992, 2001a, 2004b, 2011a)
dobrostan psychiczny na najgłębszym poziomie woli życia powinien być najbardziej stabilny w czasie, niezależny od
wieku życia i powracający do stałego poziomu po odchyleniach spowodowanych negatywnymi wydarzeniami życiowymi.
Istotnie dwie miary woli życia: pragnienie życia i skłonności samobójcze ulegały najmniejszym, nieistotnym
statystycznie zmianom w czasie.
Możemy zatem powiedzieć, że dobrostan psychiczny Polaków wzrósł znacząco w minionych latach i że nie jest
to zmiana (tylko) pokoleniowa, zaszła bowiem także u tych samych osób mimo ich starzenia się i wzrostu silnie
z wiekiem skorelowanego wskaźnika depresji psychicznej.
5.2. Zadowolenie z poszczególnych dziedzin i aspektów życia
Według cebulowej teorii szczęścia (Czapiński, 1992, 2001a, 2004b, 2011a) warstwą dobrostanu najpłytszą, w
której człowiek wykazuje największy realizm ocen, jest wymiar satysfakcji cząstkowych, czyli zadowolenia z poszczególnych
dziedzin i aspektów życia. Skala ocen cząstkowych obejmowała w tym roku 16 różnych, wyczerpujących
niemal cały obszar zainteresowań i aktywności przeciętnego człowieka dziedzin i wymiarów życia (Aneks 1,
kwestionariusz indywidualny, pyt. 63). Podzielić je można na:
społeczne (zadowolenie ze stosunków z najbliższymi w rodzinie, z relacji z kolegami, z małżeństwa,
z dzieci),
materialne (zadowolenie z sytuacji finansowej rodziny i z warunków mieszkaniowych),
53
W pięciu badaniach z różnych stron świata, obejmujących łącznie 39 tys. osób, stwierdzono, że to raczej młodzi a nie starsi ludzie mają znacznie
większe ryzyko doświadczenia co najmniej jednego epizodu depresyjnego niż starsze pokolenia (Nesse i Williams, 1994); tłumaczy się to m.in.
procesami cywilizacyjnymi (ryzyko depresji rośnie wraz z poziomem ekonomicznego rozwoju kraju), które znacznie silniej odbijają się na psychice
młodych pokoleń niż osób starszych, dorastających w tzw. erze lęku po drugiej wojnie światowej.
© Rada Monitoringu Społecznego