DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Diagnoza Społeczna 2015 142
Analiza wyników ujawnia znaczne różnice pomiędzy wskazaniami osób w gospodarstwach rodzinnych i jednoosobowych.
Wskazania osób tworzących jednoosobowe gospodarstwa domowe (zwłaszcza kobiet) znacznie odbiegają
od pozostałych prawie dla wszystkich rozwiązań, choć nie zmienia się u nich kolejność rozwiązań uważanych za
najkorzystniejsze. Może to wynikać z faktu, że opinię na temat ułatwień godzenia pracy i obowiązków rodzinnych
osoby w gospodarstwach jednoosobowych wyrabiają sobie na podstawie pewnych wyobrażeń czy stereotypów, a nie
faktycznego kontaktu z problemem. Dlatego zapewne ich odpowiedzi są bardziej skoncentrowane na trzech najpopularniejszych
rozwiązaniach. Większa różnorodność odpowiedzi wśród gospodarstw z dziećmi prawdopodobnie oddaje
różnorodność sytuacji i problemów, jakie napotykają gospodarstwa z dziećmi przy codziennym godzeniu obowiązków.
W mniejszym stopniu od średniej odbiegają wskazania małżeństw bez dzieci. Może to wynikać z faktu, że
prawdopodobniej częściej niż wśród gospodarstw jednoosobowych występują tu gospodarstwa będące w fazie „pustego
gniazda” po usamodzielnieniu się dzieci. , ale się usamodzielniły założyły własne gospodarstwa domowe.
W przypadku niektórych rozwiązań wyraźnie widać różnicę w ocenie kobiet i mężczyzn właściwie niezależnie
od typu gospodarstwa domowego. Np. możliwość zapewnienia poza domem lepszej opieki dzieciom, zwłaszcza w
wieku przedszkolnym, jest wyżej oceniania przez kobiety prawie we wszystkich typach gospodarstw z dziećmi. Prawdopodobnie
wynika z to z faktu, że to w większości właśnie kobiety w ramach gospodarstwa (niezależnie od typu) są
odpowiedzialne za zapewnienie opieki dzieciom. Podobnie, kobiety wyżej niż mężczyźni oceniają możliwość pracy
w domu oraz pracę w niepełnym wymiarze godzin, czy więcej dni wolnych, które pozwalają im lepiej organizować i
łączyć różnego typu obowiązki. Mężczyźni natomiast za ważniejsze uznają wyższe zasiłki związane z dziećmi, co
może wynikać z faktu, że to głównie na ich barkach spoczywa obowiązek dostarczenia dochodu na utrzymanie gospodarstwa
domowego. Zapewne też dlatego rzadziej niż kobiety wskazują na mniejszy wymiar czasu pracy czy więcej
dni wolnych, ponieważ rozwiązania te wiążą się z obniżeniem dochodu.
Ważny dla interpretacji wyników jest fakt, że pytanie o trzy najważniejsze rozwiązania, które ułatwiłoby godzenie
pracy z obowiązkami rodzicielskimi kierowano wyłącznie do osób obecnie pracujących, czyli tylko tych, które zmagają
się z koniecznością godzenia tych aktywności. Gdyby uwzględnić również opinie osób bezrobotnych i biernych
zawodowo, ranking najkorzystniejszych zdaniem respondentów rozwiązań mógłby się istotnie zmienić. W Diagnozie
Społecznej 2015, podobnie jak w dwa lata wcześniej, co druga kobieta w wieku 25-44 lat wskazywała opiekę nad
dzieckiem jako główny powód bierności zawodowej.
4.9.5 Emigracja zarobkowa - sytuacja emigrantów po powrocie do kraju
Emigracja zarobkowa na trwałe wpisała się w obraz polskiego rynku pracy. Można sądzić, iż w czasie jaki upłynął
od przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, ujawniły się w pełni skutki otwarcia rynków pracy w krajach członkowskich
UE, a okresowe wahania skali emigracji można wiązać ze zmianami sytuacji na rynku pracy w kraju i rynkach
potencjalnych krajów docelowych. Możliwość legalnej pracy zagranicą jest przez wiele osób postrzegana jako pełnoprawna
alternatywa dla zatrudnienia w kraju. Pozostawanie dłużej poza krajem, a zwłaszcza osiedlanie się w krajach
docelowych części emigrantów oznacza trwałe zmniejszenie zasobów pracy w Polsce. Pogłębia to znaczący spadek
liczby ludności w wieku produkcyjnym w Polsce, przewidywany zarówno w prognozach GUS jak i w projekcjach
ludnościowych Eurostatu (por. GUS, 2014; The 2015 Ageing Report).
Diagnoza Społeczna umożliwia częściową ocenę wpływu emigracji na rynek pracy w Polsce. Poniżej, po krótkiej
dyskusji specyfiki danych uzyskanych z badania, analizowane będą zachowania osób z doświadczeniem emigracji
zarobkowej na rynku pracy na tle całej populacji oraz cechy potencjalnych emigrantów.
4.9.5.1 Dane o migracjach w Diagnozie Społecznej
Według oficjalnych szacunków GUS ostatnie lata nie przyniosły znaczącego wzrostu liczby osób przebywających
czasowo zagranicą. GUS (2015) podaje, iż na koniec 2014 roku liczba osób przebywających zagranicą 3 miesiące lub
dłużej wyniosła 2,32 mln (wykres 4.9.10). Większość z tych osób można traktować jako emigrantów zarobkowych -
wyniki spisu powszechnego z 2011 roku wskazują, że w końcu marca 2011 roku było to około 73 proc. (GUS, 2013).
Pomiędzy rokiem 2013 a 2014 liczba osób czasowo nieobecnych zwiększyła się o 124 tysiące i dopiero w 2014 roku
przekroczyła poprzednie maksimum z 2007 roku. Do prawie 80 proc. rocznego wzrostu liczby czasowo nieobecnych
w kraju przyczyniło się zwiększenie odpływu do Niemiec i Wielkiej Brytanii.
Diagnoza Społeczna pozwala na uzyskanie informacji o osobach, które w momencie badania znajdowały się na
terytorium Polski. Jest to zatem tylko część populacji emigrantów i to bardzo specyficzna – są to osoby, które zastano
w gospodarstwie domowym w momencie badania, choć właściwie przebywają za granicą i wróciły dla załatwienia
spraw w Polsce lub wyjeżdżają zagranicę zarobkowo cyklicznie. Ponadto, badane są osoby, które zakończyły swój
epizod migracyjny, czyli de facto emigrantami obecnie nie są. Trudno na podstawie danych o tych osobach wnioskować
o wielkości obecnej emigracji, czy o cechach tej populacji. Na podstawie badania osób obecnych w gospodarstwach
domowych w Polsce można jednak oceniać charakter migracji powrotnej oraz, częściowo, skutki tej migracji
© Rada Monitoringu Społecznego