DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Diagnoza społeczna 2015 348
Dwie duże grupy to zwolennicy PO i PiS. Zwolennicy SLD przypominają pod wieloma względami zwolenników
PO, a zwolennicy PSL charakteryzują się cechami zbliżonymi do cech zwolenników PiS. Tak było w 2011, 2013 i
tak jest w obecnym roku.
Szczególnego rodzaju testem zgodności między przekazem partyjnym a przekonaniami zwolenników jest rozkład
opinii na temat przyczyn katastrofy smoleńskiej między grupami o różnej identyfikacji politycznej. Za najbardziej
kryterialne uznać można przekonanie o tym, że katastrofa były wynikiem spisku, zamachu na Prezydenta RP. Bardziej
lub mniej otwarcie teorię taką głosili liderzy PiS. Przywódcy innych ugrupowań politycznych opowiadali się za „niespiskowymi”
przyczynami. Rozkład odpowiedzi respondentów na pytanie o najbardziej prawdopodobną przyczynę
katastrofy smoleńskiej w przekroju identyfikacji politycznych pokazuje tabela 6.5.1. Rzeczywiście największy odsetek
zwolenników teorii spiskowej jest wśród zwolenników PiS. Dziwić może tylko, że nawet w tej grupie zwolenników
teorii spiskowej jest poniżej połowy (w 2013 r. było ich o 10 p.p więcej ale w 2011 tyle co obecnie -- 39 proc.),
mimo że można było wskazać dwie różne przyczyny.
Tabela 6.4.1. Procent respondentów opowiadających się za różnymi prawdopodobnymi przyczynami katastrofy smoleńskiej
w zależności od identyfikacji politycznej w 2013 i 2015 r.
Identyfikacja polityczna
Błąd pilotów/
kontrolerów
lotu
Najbardziej prawdopodobna przyczyna katastrofy smoleńskiej
Zamach/spisek
Naciski na Ogólny bałagaczyna
Inna przy-
przeciwko
pilotów
Prezydentowi
Trudno powiedzieć
2013 2015 2013 2015 2013 2015 2013 2015 2013 2015 2013 2015
PiS 12,0 11,4 48,9 38,9 10,7 11,6 29,5 27,4 4,1 3,6 18,8 24,0
PSL 21,1 23,7 17,1 12,3 27,8 27,8 30,9 30,3 4,4 4,2 21,6 21,1
SLD 37,5 26,4 7,3 6,3 41,1 44,3 27,9 23,8 4,0 5,4 17,4 18,9
Twój Ruch 27,2 26,6 17,8 13,3 34,1 38,7 23,1 29,4 5,6 4.0 18,8 15,6
PO 45,0 41,9 4,5 3,6 43,1 41,1 24,7 25,6 4,7 3.5 16,4 16,9
Inna partia 22,3 24,6 18,3 19,2 23,3 29,3 36,6 28,5 14,0 5,1 22,9 25,5
Żadna partia 17,7 16,3 13,1 12,0 23,1 21,3 26,1 22,4 5,3 4,0 35,1 40,7
Trudno powiedzieć 15,5 15,0 11,5 10,7 20,8 18,4 22,5 17,2 4,1 3,1 45,6 51,1
Ogółem 21,1 20,0 16,7 15,3 24,6 23,4 26,2 23,5 5,0 3,8 30,5 34,0
Wiara w spiskową teorię katastrofy smoleńskiej jest obecnie nieco bardziej powszechna niż dwa lata temu, ale
też przybyło osób zdezorientowanych, które nie potrafią wskazać żadnej przyczyny (tabela 6.5.2).
Tabela 6.4.2. Procent respondentów opowiadających się za różnymi prawdopodobnymi przyczynami katastrofy smoleńskiej
w 2011, 2013 i 2015 roku w próbie panelowej
Przyczyna katastrofy
Rok badania
2015 2013 2011
Błąd pilotów/ kontrolerów lotu 19,3 20,3 21,3
Zamach/spisek przeciwko polskiemu Prezydentowi 15,6 16,1 12,4
Naciski na pilotów, aby lądowali bez względu na warunki 24,4 26,3 36,7
Ogólny bałagan w instytucjach odpowiedzialnych za lot 24,3 27,0 32,8
Inna przyczyna 3,9 4,9 6,2
Trudno powiedzieć 33,0 29,3 24,6
Po wyborach parlamentarnych w tym roku zaczęły się w różnych gremiach, także w środowisku naukowców,
dyskusje i debaty zmierzające do wyjaśnienia zdecydowanej wygranej Prawa i Sprawiedliwości. Dane Diagnozy sugerują,
że wynik tych wyborów był już dawno – przynajmniej co do kolejności na podium dwóch największych ugrupowań
– przesądzony, jeszcze przed rozpoczęciem kampanii wyborczej, a nawet i znacznie wcześniej -- dwa lata temu
na wiosnę, gdy PiS wyprzedziło Platformę Obywatelską pod względem poparcia społecznego i nigdy już później, aż
do wyborów w październiku 2015 r. prowadzenia nie oddało. Oczywiście dane sondażowe nie przesądzały tego, że
PiS uzyska absolutną większość parlamentarną, ale sugerowały, że tak może być. Gdy porównamy wynik wyborów
z poparciem dla danej partii w marcu/maju tego roku w Diagnozie, okazuje się, ze korelacja tych dwóch danych w
rozkładzie wojewódzkim wynosi dla PiS 0,91 (wykres 6.4.5) a dla PO 0,95 (wykres 6.4.6).
Oczywiście fakt, że Diagnoza tak dokładnie przewidziała to, co zdarzyło się po pół roku, może obniżać znaczenie
tego wszystkiego, co działo się w trakcie kampanii, ale nie wyjaśnia, dlaczego PiS zaczęło dystansować PO już w
2013 r. i ostatecznie wygrało wybory parlamentarne po ponad dwóch latach. Jest na ten temat wiele koncepcji. Jedna
mówi o naturalnym „zużywaniu się” rządzących, zwłaszcza rządzących prze dwie kadencje. Odwołać się można także
do teorii niewdzięczności społecznej (Czapiński, 2002), która zakłada, że wszelkie reformy w dużej skali uderzają
rykoszetem w ich twórców, bo wszelkie reformy wiążą się, przynajmniej na początku, z kosztami, a koszty w odbiorze
społecznym ważą subiektywnie bardziej od odroczonych korzyści (Peeters, Czapiński, 1990). Platforma Obywatelska
kilka takich reform w drugiej kadencji zapowiedziała i przeprowadziła (np. wydłużenie wieku emerytalnego, OFE).
Tyle że reformy te weszły w życie już po utracie prymatu PO w sondażowych notowaniach.
© Rada Monitoringu Społecznego