DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Diagnoza społeczna 2015 273
Brak pozytywnego efektu głównego modlitwy i wyboru Boga jako kardynalnej wartości w zakresie większości
wskaźników dobrostanu wynika z zasadniczo odmiennej funkcji jaką pełni modlitwa i – generalnie – wiara u kobiet i
mężczyzn: wiąże się ona pozytywnie z dobrostanem u mężczyzn, a w ogóle nie wiąże się lub wiąże się wręcz negatywnie
u kobiet. Kobiety uciekające się w trudnych sytuacjach życiowych do modlitwy i traktujące Boga jako ważny
warunek udanego życia są w porównaniu z tymi, które nie modlą się i nie zaliczają Boga do trzech kardynalnych
wartości, istotnie statystycznie lub nieistotnie mniej zadowolone z życia, bardziej nieszczęśliwe i zniechęcone do życia;
mężczyźni odwrotnie – szukający pomocy u Boga i zaliczający Boga do kardynalnych wartości są bardziej zadowoleni
z życia i bardziej szczęśliwi oraz mają większą chęć do życia. Można to również interpretować w ten sposób,
że nieszczęścia życiowe zbliżają do Boga kobiety, a oddalają od Boga mężczyzn, czyli wiara pełni swego rodzaju
funkcję terapeutyczną u kobiet, ale nie u mężczyzn. Depresja psychiczna natomiast zbliża do Boga zarówno kobiety
jak i mężczyzn. Sugeruje to, że różne są funkcja instytucjonalnych i prywatnych praktyk religijnych. Szczęśliwi w
mniejszym stopniu niż nieszczęśliwi potrzebują Boga, ale równie ważne jest dla nich wsparcie społeczne.
Różnica między pozytywnym efektem chodzenia do kościoła w zakresie różnych wskaźników dobrostanu i brakiem
takiego niezależnego od płci efektu w przypadku modlitwy i podkreślania wartości Boga sugeruje, że chodzenie
do kościoła pełni zasadniczo odmienne funkcje niż modlitwa — jest aktywnością sprzyjającą poczuciu wsparcia, nie
tylko ze strony Boga ale także innych ludzi. A wsparcie społeczne ma zasadnicze znaczenie dla dobrostanu psychicznego
(patrz rozdz. 5.9). Nie jest też zapewne bez znaczenia, że pytaliśmy o modlenie się jedynie w trudnych sytuacjach
życiowych, chociaż podobny wzór zależności w przypadku zaliczenia Boga do trzech głównych wartości życiowych
dowodzi, że mamy do czynienia z uniwersalną zależnością między płcią i funkcją wiary religijnej.
5.10.4. Zachowania autodestrukcyjne
5.10.4.1. Palenie papierosów
Nieco mniej niż co czwarty dorosły Polak pali papierosy. Przeciętnie wypala ich ok. 15 sztuk dziennie. Pocieszający
może być systematyczny spadek zarówno odsetka palaczy, jak i liczby wypalanych papierosów (tabela 5.10.10).
W stosunku do roku 1995 odsetek palaczy zmniejszył się aż o 13,5 pp., a w stosunku do początku lat 90. XX w. o ok.
17 pp. Liczba wypalanych papierosów spadła w stosunku do 1996 r. o ponad 2 sztuki.
Tabela 5.10.10. Odsetek palaczy, byłych palaczy wśród obecnie niepalących oraz średnia liczba wypalanych dziennie
papierosów w latach 1995-2015 w próbach osób w wieku 18+
Zmienna
1995 r.
N= 3042
1996 r.
N=2350
2000 r.
N=6617
2003 r.
N=9602
2005 r.
N=8788
2007 r.
N=12629
2009 r.
N=26134
2011 r.
N=26378
2013 r.
N=25729
2015
N=21756
Odsetek osób palących
papierosy
37,9 35,9 32,3 30,7 29,3 29,6 27,8 27,2 25,8 24,4
Odsetek osób, które
brak danych
rzuciły palenie wśród 32,2
34,2 35,6 38,9 36,1 36,1 35,8 36,1 36,4
niepalących
Średnia liczba wypalanych
dziennie pa-
17,27 16,48 16,22 15,88 15,99 15,81 15,43 14,93 14,89
brak danycpierosów
Źródło danych: lata 1995-1996 — Czapiński. 1998; lata 2000-2013 — Diagnoza Społeczna.
Wśród palaczy dominują mężczyźni, osoby w średnim wieku, z wykształceniem zasadniczym zawodowym i
uboższe (tabela 5.10.11). Zdecydowanie najwyższy odsetek palaczy jest wśród bezrobotnych, osób w wieku 45-59
lat, mężczyzn i pracowników najemnych sektora prywatnego. Najniższy odsetek palaczy jest wśród uczniów i studentów
(7,8 proc.), osób starszych (65 i więcej lat — 13,6 proc.), emerytów (16,5 proc.), osób z wykształceniem
wyższym (15,1 proc.) i osób najmłodszych (16-24 lata – 15,5 proc.).We wszystkich grupach społeczno-demograficznych
nastąpił miedzy 2000 r i 2015 r. spadek odsetka palaczy. Najbardziej spektakularny spadek wystąpił wśród
uczniów i studentów (o 55 proc.), osób najmłodszych (o 45 proc.) i w wieku 35-44 lata osób najmłodszych (o 41
proc.), w grupie pracowników sektora publicznego osób najmłodszych (o 42 proc.) i przedsiębiorców (o 40 proc.)
oraz wśród osób z wyższym wykształceniem osób najmłodszych (o 36 proc.).
W przekroju wojewódzkim największy odsetek palaczy jest w regionie północno-zachodnim, a najmniejszy w
regionie południowo-wschodnim. Największy spadek odsetka palaczy wystąpił w woj. kujawsko-pomorskim, małopolskim
opolskim i wielkopolskim a najmniejszy w woj. zachodniopomorskim.
W przekroju grup zawodowych (tabela 5.10.12) największy odsetek palaczy jest wśród robotników pomocniczych
w górnictwie i budownictwie, robotników budowlanych, mechaników i kierowców ciężarówek i autobusów (40 i
więcej proc.) a najmniejszy wśród nauczycieli, specjalistów ds. finansowych i ds. administracji i zarządzania, nauczycieli
akademickich, informatyków i prawników (poniżej 15 proc.). Wśród lekarzy odsetek palaczy jest taki sam jak w
całej populacji (23,6 proc.).
© Rada Monitoringu Społecznego