DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015

Diagnoza Społeczna 2015 96
4.5. Edukacja
Izabela Grabowska, Irena E. Kotowska, Tomasz Panek
4.5.1. Status edukacyjny członków gospodarstw domowych
Celem tej części analiz jest dokonanie oceny stopnia korzystania z usług edukacyjnych na różnych etapach przebiegu
życia, przy czym uwzględnione są zmiany zachodzące od pierwszej edycji Diagnozy Społecznej w 2000 roku. Interesuje
nas zatem nie tylko korzystanie z usług edukacyjnym na etapie dzieciństwa i młodości, ale także uczenie się po
osiągnieciu dorosłości. Aktywność edukacyjna podejmowana przez jednostki w różnych formach przez całe życie ma
nie tylko zasadnicze znaczenie dla rozwoju kapitału ludzkiego na poziomie całego społeczeństwa, ale także odgrywa
fundamentalną rolę w wymiarze jednostkowym. Poziom wykształcenia determinuje szanse pozyskania pracy i pozostawania
w zatrudnieniu oraz wpływa na funkcjonowanie jednostki w społeczeństwie (np. Magda, Ruzik-Sierdzińska,
Perek-Białas, 2014; Panek, Zwierzchowski 2014). Ograniczając się do rynku pracy, należy podkreślić, iż z jednej
strony poziom kapitału ludzkiego jest uznawany jako jeden z czynników wpływających na aktywność zawodową osób
w wieku produkcyjnym, w tym także starszych pracowników (np. Matysiak i in., 2010; Jóźwiak, Kotowska, Abramowska,
2008), Komisja Europejska, 2012; Grabowska, 2012; Active Ageing, 2012; Lindley, 2012; Stonawski,
2014), z drugiej zaś dostępność usług edukacyjno-opiekuńczych dla dzieci jest czynnikiem zwiększającym aktywność
zawodową matek (np. Sztanderska, Grotkowska, 2007; Matysiak i in., 2010; Thevenon 2015).
Ocena aktywności edukacyjnej ludności dokonywana jest na podstawie zakresu korzystania z określonej usługi
edukacyjnej w trybie szkolnym (nauka w szkołach w trybie stacjonarnym, wieczorowym i zaocznym, wszelkie studia
podyplomowe) lub pozaszkolnym mierzonym za pomocą odsetka osób w określonej grupie wieku korzystających z
danej formy usługi edukacyjnej. Miernik ten dla usług edukacyjnych świadczonych w trybie szkolnym odpowiada
wskaźnikowi skolaryzacji, dla usług dotyczących dzieci w wieku do 6 lat oznacza wskaźnik dostępności (ang. coverage
rate) i jest stosowany do oceny zasięgu opieki instytucjonalnej nad dziećmi, natomiast dla osób wieku 25 lat i
więcej może służyć do oceny aktywności edukacyjnej osób dorosłych. W analizie aktywności edukacyjnej osób dorosłych,
czyli osób w wieku 18 lat i więcej, uwzględnione zostaną także formy aktywności edukacyjnej oraz status
respondentów na rynku pracy. W przypadku wskaźników skolaryzacji wartości obliczone na podstawie Diagnozy
różnią się od wartości wskaźników skolaryzacji netto podawanych przez Główny Urząd Statystyczny (GUS), bowiem
te dotyczą nauki w szkołach. Wskaźnik liczony na podstawie danych Diagnozy Społecznej obejmuje wszystkie działania
edukacyjne prowadzone zarówno w trybie szkolnym, jak i poza szkolnym. Ponadto miara GUS dotyczy stanu
na 31 grudnia danego roku, a nie na moment badania, jak ma to miejsce w Diagnozie.
Analiza korzystania z usług edukacyjnych według wieku obejmuje lata 2000-2015. Następnie rozpatrywana jest
aktywność edukacyjna osób dorosłych zarówno w ramach edukacji formalnej jak i pozaformalnej. Zajmiemy się także
formami dokształcania się osób dorosłych oraz zakresem korzystania z usług edukacyjnych według statusu na rynku
pracy. Część tę kończyć będą rozważania dotyczące migracji edukacyjnych.
4.5.1.1. Zaangażowanie członków gospodarstw domowych w aktywność edukacyjną
W tabeli 4.5.1 zamieszczono wartości wskaźnika korzystania z usług edukacyjnych wyznaczone dla kolejnych
edycji badania z lat 2000 - 2015, przy czym w badaniach od 2003 r. uwzględniono także aktywność edukacyjną w
trybie pozaszkolnym, co ma znaczenie dla oceny aktywności edukacyjnej osób dorosłych. W komentarzu skoncentrujemy
się na wynikach ostatnich czterech rund i uwzględnimy trendy zmian w latach 2000-2015.
Precyzyjna analiza stopnia korzystania z usług przedszkolnych w ostatnich latach jest utrudniona ze względu na
okres przejściowy obowiązywania reformy oświaty wprowadzony ustawą z 30 sierpnia 2013 r. o zmianie ustawy o
systemie oświaty oraz ustawy o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz. 1265), zgodnie z którą obowiązkowi
szkolnemu podlegają już 6-latki. W roku szkolnym 2014/2015, a więc trwającym w momencie badania,
część dzieci urodzonych w 2008 roku była objęta tym obowiązkiem (dzieci urodzone w pierwszej połowie roku), a
część miała do niego jedynie prawo (dzieci urodzone w drugiej połowie roku). Z tego względu policzono wskaźnik
korzystania z usług przedszkoli i żłobków oraz innych usług edukacyjnych zarówno dla dzieci w wieku 0-5 lat (do
porównań w kolejnej rundzie badania), jak i 0-6 lat (używany do porównań do rundy z 2013 roku). Grupa wieku 0-6
lat jest analogiczna, jak w latach poprzednich, co pozwala na porównania w czasie jednak z zastrzeżeniem, że część
dzieci w wieku 6 lat podlega już obowiązkowi szkolnemu.
© Rada Monitoringu Społecznego